Feb 26, 2025
Portrait of Ben Gold (1898−1985) from his book Mentshn. Image courtesy of the Yiddish Book Center Steven Spielberg Digital Yiddish Library.
INTRODUCTION
Ben Gold (1898−1985) included this piece, “Teg in turme,” in his only short story collection Mentshn (1948), as the purges of the second Red Scare fired up. 1 1Mentshn included illustrations by cartoonist William Gropper. The image reproduced below accompanied “Prison Time.” It emphasizes Gold’s distance from the Black experience, and foregrounds the more immediate fellowship among Black men that he needs to earn as a white man. Gold, then the president of the Fur and Leather Workers Union, was one of the boldest and most beloved labor leaders in the US, and at this time, a budding novelist as well. With his effective skills as an orator and negotiator, Ben Gold led his union in organizing for better wages and working conditions through the defeatist 1920s and resurgent 1930s. A federal assault, under the aegis of the Taft-Hartley Act of 1947, eventually pushed him out of leadership, and into a Florida retirement where he continued writing Yiddish novels.
Gold frames many of the stories in this collection through a first-person narration in which he sits in his office as union president and listens to a fur worker’s story. The format mimics Sholem Aleichem’s Railroad Tales, but rather than narrating through a fictional persona, Gold places himself as the stories’ framing narrator, relying on the reader’s familiarity with him and his union. “Prison Time,” however, expands the first-person prologue to show Gold exploring his own position within American racial hierarchies. Although Gold’s life and perspectives informed all his fiction writing in some way, this story is one of the few to explicitly include his own experiences, feelings, and a consciousness of his own limitations. In it, he references the Hunger March of 1932, a Communist-led, multiracial initiative to gather thousands of people from across the country in Washington, D.C. to demand relief, unemployment insurance, corporate taxes, and a reduction in military spending. Gold led one of the delegations marching from New York, but in Wilmington, the police raided the church building where the group was spending the night, tear gassing and beating them. They beat Gold unconscious and arrested him, along with two dozen other marchers. His trial dragged on for a year, when, over the objections of the ACLU, the Assistant Secretary of Labor insisted that the judge imprison him as “a menace to society.” Gold’s forty days of prison time in Delaware played a part in the federal government’s failed attempt to replace Gold’s communist union with the accommodationist AFL union during negotiations with the employers to write the fur industry’s NRA code. 2 2 Philip S. Foner, The Fur and Leather Workers Union: A Story of Dramatic Struggles and Achievements (Newark, Nordan Press, 1950), 384 – 387, 423 – 432.
In “Prison Time,” Gold interrogates his specific political orientation and point of view. By having the guards and prisoners mention the Hunger March in this story, he passively acknowledges his status as a political prisoner. In the first portions of the story, Gold also credentials himself as a “good white” (which he owes more to being a communist than a Jew). He behaves honorably and humbly in prison, catalogs his participation in communist organizing, processes his own trauma of police violence, and earns the exalted status of “friend” to his Black co-workers, on the basis of his communist reputation. He also recognizes that his privilege extends not only to the kind of labor he might be expected to perform in prison, or to his comparatively mild treatment by the prison guards who brutalize Black prisoners, but also to the psychological level — he is able to experience hope, even as such a sentiment seems out of reach for his fellow prisoners.
Although the majority of the story circles around Gold’s own perspective, it concludes like many of the others, with Gold listening to a man in need testify about his life. Fred’s dramatic narration of his predicament provides a powerful climax and underlines Gold’s designation as a white man in American apartheid, his liberal limitations, and his powerlessness to intervene. And still, Gold’s deliberateness in writing a version of the most provocative trope in American culture, a sexual relationship between a Black man and a white woman, shows his close attentiveness to and horror at the abuse of this trope. By portraying Fred as a gentleman who nobly protects Frances, Gold denies himself the opportunity to become a white savior, and conveys the falseness of the justice system. When Fred’s decision upholds the value of protecting a white woman at the expense of his own freedom, Gold exposes the collaboration between patriarchal gender roles and white supremacy, and especially the pernicious prioritization of lives that has deadly consequences for Black men. The story concludes still stuck in that trap, although Gold’s character had earlier insisted on the viability of hope and the possibility of a positive outcome. With his vicarious loss of hope, Gold guides himself and his readers into a deeper understanding of the unique challenges facing the Black community.
Although Gold mentions the rise of European fascism as the backdrop for his story, he does not ask his readers to compare Jews’ experience of antisemitism in order to understand the Black experience. The lack of analogy is significant, given the tendency of Yiddish leftist literature to assume the Jewish experience as a primary reference and destination. But Gold, instead of “bringing other peoples into the fold, making them metaphorically Jewish,” 3 3 Amelia M. Glaser, Songs in Dark Times: Yiddish Poetry of Struggle from Scottsboro to Palestine, (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2020), 2. as Amelia Glaser summarizes the poetry of this subculture, suggests that solidarity can develop by recognizing another community’s specific experiences and challenges on their own terms. In decentering Jews, even as it addresses them, this story prefigures his 1968 novel “Jim the Lucky,” which tells the story of a Black family, barely mentions Jews, and claims to make a “valuable contribution to the righteous struggle of the Negro masses.” 4 4 Ben Gold, Der mazldiker dzshim (New York: Ben Gold Book-Committee, 1968), 154.
Gold’s language, with its carefully contrasting tones, provides a rich source text to explore the pattern Jennifer Young described as the Jewish “internal one-sided conversation about race.” 5 5 Jennifer Young, “Beyond the Color Line: Jews, Blacks, and the American Racial Imagination,” In geveb, June 2016, https://ingeveb.org/articles/b…. Gold portrays himself as experienced and principled, and yet naïve about police violence and Black peoples’ distrust of whites. The vocabulary he chooses to refer to Black people follows Eli Bromberg’s findings that the Yiddish word neger (נעגער, with an ayin) conveys the respectful term “Negro”, while the word niger (ניגער, with a yud) parallels the English slur. 6 6 Eli Bromberg, “We Need to Talk about Shmuel Charney,” In geveb, October 2019, https://ingeveb.org/articles/w…. As I read this story, Gold’s self-consious commitment to using the word “Negro” builds almost to a caricature when he has Fred use it in Frances’s yelling. I maintained Gold’s precision in using that more respectful term, and like he, spelled out the more hateful word only twice, when white supremacist fellow prisoners say it, to show that we understand the distinction. The first time Whitey uses it, Gold shows it in quotation marks, as he often does to signify words foreign to Yiddish.
Click here to download a PDF of the text and translation.
שפּעט נאָכמיטאָג האָבן עטלעכע באַװאָפֿנטע װעכטער אין אַ לאַנגן, שמאָלן אױטאָמאָביל געפֿירט אונדז פֿון געריכט צו דער גרױסער טורמע פֿון דער שטאָט ד.
די שװערע אײַזערנע טירן פֿון אױטאָמאָביל זענען געװען פֿאַרשלאָסן פֿון דרױסן. אינעװײניק זענען זעקס פּאָרלעך געזעסן געשמידט אין קײטלעך. די לינקע האַנט פֿון אײנעם און די רעכטע האַנט פֿון דעם צװײטן זענען געװען אײנגעשלאָסן אין שטאָלענע רינגען, װאָס זענען געװען פֿאַרבונדן מיט אַ שטאָלענער קײט.
דרײַפּאָרלעך זענען געזעסן אױף אײן לאַנגער באַנק פֿון דעם אױטאָמאָביל, און די אַנדערע דרײַ פּאָרלעך זענען געזעסן אױף דער צװײטער באַנק אַנטקעגן. פֿיר באַװאָפֿנטע היטער זענען געזעסן אױף די בענק, צו צװײ אױף אַ באַנק. זײערע הענט האָבן זײ געהאַלטן גרײט אױף די רעװאָלװערן, װאָס האָבן געשטעקט אין לעדערנע בײַטעלעך און זענען געהאָנגען אױף זײערע דיכן.
דער אױטאָמאָביל איז געפֿלױגן. יעדעס מאָל, װאָס דער טרײַבער האָט אַ קירעװע געטאָן דעם אױטאָ אױף לינקס אָדער אױף רעכטס, האָבן מיר זיך אימפּעטיק געװיגט, און זענען שיער ניט אַראָפּגעװאָרפֿן געװאָרן פֿון אונדזערע פּלעצער. ניט װילנדיק האָט יעדער אַ צי געטאָן די הענט בײַם קאָנװוּלסיװן קירעװע פֿון דעם אױטאָמאָביל, און אַ שניט געטאָן מיטן אײַזערנעם רינג דעם שכנס האַנט.
איך האָב גערוקט מײַן שטאָלן בראַסלעטל אױף העכער-צו, אָבער בײַ יעדן װיג האָט מײַן שװער-לײביקער שכן ניט װילנדיק אַ צי געטאָן דעם רינג אַרונטער, צום זעלבן פּלאַץ, װוּ די הױט איז שױן פֿון פֿריער געװען אַרונטערגעשניטן פֿון דעם שטאָלענעם רינג.
ענדלעך זענען מיר אָנגעקומען. אינעװײניק האָט מען אונדז באַפֿרײַט פֿון די קײטלעך.
„עס איז ניט שלעכט, װען מען װערט באַפֿרײַט פֿון שטאָלענע קײטן", האָט מײַן שכן באַמערקט מיט אַ צופֿרידענעם שמײכל.
„איך קעמף קעגן זײ מײַן גאַנץ לעבן", האָב איך אים געענטפֿערט מיט אַ שמײכל. „זע נאָר, װאָס קײטן אַרבעטן אָן אין צען, פֿופֿצן מינוט", האָב איך אים אָנגעװיזן אױף דער אָנגעריסענער הױט פֿון מײַן האַנט.
„דײַנע הענט זענען צו-צאַרט", האָט ער געלאַכט.
„דײַנע הענט זענען, װײַזט אױס, אױך צו-דעליקאַט", האָב איך אים אָנגעװיזן אױף זײַן װוּנד, װאָס האָט אױף אײן פּלאַץ שױן געבלוטיקט.
„האַ, דאָס", האָט ער מיר געענטפֿערט, „דאָס איז ניט װײַל מײַן האַנט איז דעליקאַט, נאָר דאָס פֿאַרדאַמטע שטאָל איז צו האַרט, און דער רינג — צו ענג".
מיר האָבן אױף גיך אַרונטערגענומען די ציװילע קלײדער פֿון זיך, זײ צונױפֿגעקײַקלט אין אַ בינטל, און אַרױפֿגעצױגן אױף זיך רײנע אָבער אומגעלומפּערטע טורמע-קלײדער.
„קום מיט מיר", האָט אַ טורמע-װעכטער מיך אַ רוף געטאָן.
איך בין אים נאָכגעגאַנגען.
ער האָט מיך אַרײַנגעפֿירט אין אַ גרױסן ליכטיקן צימער. די שמאָלע בעטלעך זענען געשטאַנען אָפּגערוקט אײנס פֿון צװײטן. אונטער יעדער בעט איז געשטאַנען אַ הילצערנער קאַסטן, װוּ די אַרעסטאַנטן האַלטן זײער אײגנטום, װאָס באַשטײט פֿון טאַבאַק, ציגאַרעטן, צוקער, טיכלעך, אַ האַנטוך. אַמאָל געפֿינט זיך דאָרט אױך אַ בוך, אָדער ביכער, װאָס פֿרײַנט שיקן אַרײַן.
„דו ביסט אײנער פֿון די הונגער-מאַרשירער?" האָט דער באַװאָפֿנטער היטער מיך געפֿרעגט, נאָכדעם, װי ער האָט מיר אָנגעװיזן אױף מײַן בעט.
„יאָ", האָב איך אים געענטפֿערט.
„הער זיך אײַן", האָט ער באַפֿעלנדיק גערעדט צו מיר, „דאָס איז אײנער פֿון די בעסטע פּריזאָנס אין די שטאַטן. פֿאַרשטײסט? היט אָפּ די רעגולאַציעס. פֿאָלג װאָס מען באַפֿעלט דיר. זײַ ניט צו קלוג. װאָס קליגער אײנער איז, אַלץ ערגער פֿאַר אים. פֿאַרשטײסט? אַז דו װעסט ניט זוכן קײן צרות, װעסטו זײ ניט געפֿינען. פֿאַרשטײסט װאָס מען רעדט צו דיר? טאָ נעם זיך גוט אין קאָפּ אַרײַן, װאָס איך האָב דיר געזאָגט. מאַכסטו אַ שלעכטן שריט, װעסטו זיצן אײנער אַלײן אין אַ שטײַג. אַ צװײטער שלעכטער שריט, און װעסט פֿאַרזוכן דעם טעם אונטן אין קעלער, װוּ מיר קילן-אָפּ צעהיצטע קעפּ. פֿאַרשטײסט?"
נו, אױב מען מאַכט אַ דריטן שלעכטן שריט, װערט מען אפֿשר אינגאַנצן אַרױסגעשטעלט פֿון דער דירה?"
ער האָט אַ בײזן קוק געטאָן אױף מיר און האָט זיך געלאָזט צו דער טיר. אינמיטן װעג האָט ער זיך אָפּגעשטעלט, זיך אױסגעדרײט צו מיר און שאַרף אַ זאָג געטאָן אױפֿן קול:
„געדענק, אױב װעסט זיך זוכן צרות, װעסטו זײ געפֿינען. דאָ איז דאָס ריכטיקע פּלאַץ פֿאַר דעם.
Late in the afternoon, armed guards drove us in a long narrow van from the courthouse to the main prison of D. City. 7 7 Ben Gold was beaten and arrested in a Wilmington, Delaware church on his way to Washington DC for the Communist-led Hunger March in December, 1932. A year later, he served a 40 day sentence at the Newcastle County Workhouse.
The van’s heavy iron doors were locked from outside. Inside, six pairs of men sat shackled, with one person’s left hand locked in a steel ring and attached by a chain to a shackle on his neighbor’s right hand. Three pairs sat on one long bench in the van, and the other three pairs sat across from them on a second bench. Four armed guards sat with them, two on each bench. Their hands held revolvers, which hung at the ready in leather holsters on their hips.
The van flew. Anytime the driver made a turn, either to the left or to the right, we rocked forcefully and were nearly thrown from our spots. At every convulsive turn, each of us involuntarily jerked a hand, cutting into our neighbor’s wrist with the iron shackle.
I moved my steel bracelet up higher, but at every jolt my hefty partner pulled the ring down against his will, to the same spot where my skin had already been gashed.
Finally, we arrived. Inside, they released us from the chains.
“That’s not bad, getting out of steel shackles,” said my neighbor with a satisfied smile.
“I’ve been fighting them my entire life,” I smiled back. “But just look what shackles can do in ten or fifteen minutes.” I showed him the torn-up skin on my arms.
“Your skin is too soft,” he laughed.
“Seems like your skin is also too delicate,” I pointed to a spot where he was already bleeding.
“Eh, that,” he answered, “That’s not from my skin being delicate. That’s because the damned steel is too hard and the cuff too small.”
We quickly took off our civilian clothes, rolled them up into bundles, and put on the clean but coarse prison-wear.
“Come with me,” a prison guard called for me.
I followed him.
He brought me to a large brightly-lit room, full of narrow cots set up in rows with some distance between them. Under each bed was a wooden box where the inmates put their belongings: tobacco, cigarettes, sugar, some rags, a hand towel. Some had a book or two sent by friends.
“You one of the hunger-marchers?” the armed guard asked me when he had shown me my bed.
“Yes,” I answered.
“Listen up,” he demanded, “this is one of the best prisons in America. You get me? Stick to the regulations. Do what you’re told. Don’t be smart. Smart guys have it tough, see? Don’t go looking for trouble, and you won’t find none. You hear what I’m saying? Get this in your head. You make one wrong step and you’ll be sitting alone in the hole. Two, and you’ll get a taste of the big-house basement where we send hot-heads to cool off. Got it?”
“So if someone makes a third wrong step, does he get evicted from the house altogether?”
He gave me an angry look and headed for the door. On his way out, he stopped, turned to me and said with a sharp edge in his voice:
“Remember, if you go looking for trouble, you’ll find it. It’s the right place for that.”
מען האָט מיך באַשטימט אױף אַרבעט. איך בין געװען אײנער פֿון די ראַמער. עלף זענען מיר געװען. צען נעגערס, און איך, אײן װײַסער. מיר האָבן געראַמט, געװאַשן און גערײניקט דעם רעכטן פֿליגל פֿון דער טורמע.
אין אָװנט, נאָך דעם ערשטן טאָג אַרבעט, װען איך האָב זיך צוריקגעקערט צו מײַן װױנונג, האָבן עטלעכע פֿון מײַנע שכנים מיך אַרומגערינגלט און באַהאָגלט מיט פֿראַגן.
„פֿאַרװאָס האָט מען דיך פֿאַרשיקט צװישן די „ניגערס"? האָסטו זיך געקריגט מיט דעם פּריזאָן-אױפֿזעער? ביסט ערשט אײן טאָג דאָ, טאָ װאָס האָסטו שױן אָפּגעטאָן?
„מען האָט מיך ניט פֿאַרשיקט", האָב איך גערעדט צו מײַנע גוטהאַרציקע שכנים. „איך אַרבעט אינײנעם מיט די נעגער-אַרעסטאַנטן. װוּ איז דאָ דער אומגליק? זײ זענען דען ניט קײן מענטשן?
װילדע אױגן האָבן מיך פֿאַרשלונגען.
צום שטאַרקסטן האָט זיך געקאָכט דער הױכער, שײנער בלאָנדין מיט אַ לאַנגן טיפֿן שניט אין דער באַק, װאָס האָט ניט פֿאַרמינערט זײן שײנקײט. ער, װאַיטי, איז אין פּריזאָן געװען אַ גאַנצער מיוחס. ער איז שײן האָ געזעסן דאָס דריטע מאָל. דאָס מאָל האָט מען אים פֿאַרמשפּט פֿאַר „װײַסער שקלאַפֿערײַ".
װאַיטי האָט געגליט פֿון צאָרן.
„זײ װאָלטן מיך באַדאַרפֿט שיקן אַרבעטן מיט ניגערס! איך װאָלט זײ געװיזן! איך װאָלט אונטערגעצונדן דעם גאַנצן פּריזאָן! איך האָב אײַך שױן לאַנג געזאָגט, אַז אונדזער אױפֿזעער איז אַ לױזיקע צױג. אָט װאָס ער איז".
„אָבער װאָס קאָכט איר זיך? איך האָב גאָרניט קעגן דעם, װאָס איך אַרבעט מיט די נעגערס", האָב איך פּראָבירט אײַנטענהן מיט מײַנע שכנים.
הערסט װאָס ער קושקעט דאָרט?" האָט דער קלײנער פֿינטשי, דער קעשענע-גנב, גיך גערעדט אױף זײַן קװיטשיק שטימעלע. „עס האַנדלט זיך דען בלױז װעגן דיר אַלײן? דאָס איז דאָך אַ שפּײַ אין פּנים אַלע װײַסע", האָט ער מעשה-פֿילאָזאָף געפּרוּװט איבערצײַגן.
מײַנע שכנים האָבן מיט אים אײַנגעשטימט. זײ האָבן מיך באַדױערט.
I got my work assignment: cleaning crew. There were eleven of us. Ten Negroes and I, one white. We cleaned, washed, and scrubbed the prison’s west wing.
In the evening, when I returned to my cell after my first day of work, a few of my neighbors surrounded me and bombarded me with questions.
“Why did they throw you out with the ‘niggers’? Did you get in a fight with the prison brass? You’ve only been here one day. How did you get in trouble already?”
“I didn’t get thrown out,” I said to my kindhearted neighbors. “So I’m working alongside Negro-prisoners, what’s so bad about that? Aren’t they people too?”
Wild eyes devoured me.
The fellow who’d gotten the most worked up was a tall good-looking blond with a deep scar on his cheek that didn’t harm his looks. He, Whitey, was a heavy hitter in the system; it was his third stint already. This time he’d been convicted for “white slavery.”
Whitey fumed in anger.
“I’d like to see them try to send me to work with niggers! I’d show them a thing or two! I’d set the whole prison on fire! I’ve been telling you our warden is a lousy piece of shit, that’s what he is.”
“What are you so worked up about? I’ve got nothing against working with Negroes,” I tried to reason with my neighbors.
“Eh, can you get a load of his squawking?” little Finchy the Pickpocket screeched out rapidly. “You think this is just about you? They’re spitting in the eye of every white” he said, trying to convince me like a would-be philosopher.
My neighbors agreed with him. Me, they pitied.
אַלע מײַנע באַמיונגען אָנצוקניפּן פֿרײַנטלעכע באַציונגען מיט די נעגערס, מיט װעמען איך האָב געאַרבעט אינײנעם פֿון אינדערפֿרי ביז אין אָװנט, זענען געװען אַ דורכפֿאַל. אַ קאַלטע פֿרעמדקײט האָט אונדז צעטײלט. אַלע פּרוּװן, װאָס איך האָב געמאַכט צו פֿאַרבינדן אַ געשפּרעך מיט אײניקע פֿון זײ, זענען מיר ניט געלונגען.
עס האָט זיך מיר אָנגעהױבן אױסצוּװײַזן, אַז זײ האָבן מיך פֿײַנט. באַב, דער עלטסטער פֿון אונדזער גרופּע ראַמער, אַ הױכער, געזונטער אין ברײטבײניקער נעגער, װאָס איז געזעסן אין דעם פּריזאָן דאָס דרײַצנטע יאָר, האָט מיר אָפֿן געלאָזט װיסן בײַ יעדער געלעגנהײַט, אַז ער קען מיך ניט דולדן.
„גײ רײניק אױס דאָס צימער", פֿלעגט ער בײז אױף מיר אַ בורטשע טאָן.
„װעלכן צימער, באַב?
„דעם גאָלדענעם צימער, װוּ די פּרינצעסין שלאָפֿט. האַ-האַ-האַ!" פֿלעגט ער זיך צעהירזשען פֿון זײַן חכמה.
„װאָס שלעפּסטו דעם בעזעם?" פֿלעגט ער אױף מיר אַ רעװע טאָן.
„װעלכן בעזעם זאָל איך נעמען, באַב?" פֿלעג איך מיט פֿאָרזיכטיקער פֿרײַנטשאַפֿט אַ פֿרעג טאָן.
„נעם דעם בעזעם, אױף װעלכן סוזי די כּישוף-מאַכערין איז געפֿאָרן רײַטנדיק צו דער לבנה".
בײַטאָג, נאָך דעם װי מיר זענען פֿאַרטיק געװאָרן מיט אונדזער אַרבעט, פֿלעגט די נעגער-גרופּע זיך זעצן שפּילן קאָרטן.
איך פֿלעג זיצן ניט װײַט פֿון זײ און לײענען.
זײ האָבן געשפּילט אױף ציגאַרעטן, אױף שװעבעלעך, און אַ מאָל אױף קלײנע בילדער פֿון אַקטריסעס. װען אײנער פֿלעגט פֿאַרלירן זײַן גאַנץ פֿאַרמעגן, פֿלעגט ער אַרױספֿאַלן פֿון דער שפּיל.
איך פֿלעג די „אַרױסגעפֿאַלענע" אָנבאָטן מײַנע ציגאַרעטן, מײַנע שװעבעלעך, זײ זאָלן קענען פֿאָרזעצן זײער צײַט-פֿאַרטײרב. זײ פֿלעגן כּמעט פֿײַנטלעך צוריקװײַזן מײַן פֿרײַנטלעכן אָנבאָט.
בעתן שפּיל האָבן זײ געפֿירט געשפּרעכן װעגן זײערע פֿרײַנט, װעגן זײערע געליבטע. זײ פֿלעגן פֿאַנטאַזירן װעגן זײער ליכטיקער צוקונפֿט, װען זײ װעלן אַרױס פֿרײַ.
אין אײן נאָכמיטאָג האָבן זײ שטיל און פֿאָרזיכטיק גערעדט צװישן זיך. שטיל גענוג, אַז מען זאָל זײ ניט הערן, אָבער הױך גענוג, אַז איך האָב פֿאַרנומען יעדעס װאָרט.
„געדענקט", האָט באַב גערעדט באַפֿעלעריש, „דו פֿיליפּ, זאָלסט זיך זעצן בײַ זײַן רעכטער זײַט, און דו, דזשים, בײַ זײַן לינקער זײַט. אַזױ גיך װי עס װעט פֿינצטער װערן אין זאַל, און עס װעלן זיך באַװײַזן די בילדער אױף דעם לײװנט, זאָלט איר אים אַ כאַפּ טאָן בײַ זײַנע הענט, און פֿאַרשטאָפּן זײַן מױזן-לאָך ער זאָל ניט קענען קרײען . . . איך װעל אים איבערשנײַדן דעם גאָרגל אין אײן אױגנבליק . . . איך װעל זיצן פונקט הינטער אים. בלײַבט זיצן . . . רירט זיך ניט פֿון אײַערע ערטער . . . דאָס איבעריקע װעל איך שױן באַזאָרגן. קלאָר?"
„יאָ", האָבן דזשים און פֿיליפּ געענטפֿערט.
„אָבער געדענקט, הײַנט אָװנט אין זאַל, װען מען װעט װײַזן די לעבעדיקע בילדער . . . עס מוז אָפּגעטאָן װערן אין אַ סעקונדע . . . אײנס . . . צװײ . . . און די מױז מוז ליגן אַ געשאָכטענע" . . .
אַ פֿראָסט איז דורכגעלאָפֿן מײַן קערפּער. איך האָב שױן פֿריער געהערט, אַז עס איז פֿאַראַן אַ ניט-געשריבן געזעץ אין יענעם פּריזאָן, אַז די װײַסע אַרעסטאַנטן צעשנײַדן די „װײַסע מײַז" (שפּיאָנען) און די נעגערס באַלױנען די „שװאַרצע מײַז" אױף דעם זעלבן אופֿן.
איך האָב געװוּסט, אַז אײן װײַסער און אײן נעגער זענען אױפֿן צעטל. דער װײַסער איז אַ געװעזענער לערער אין אַ מיטלשול. ער איז פֿאַרורטײלט געװאָרן צו לעבנסלענגלעכער געפֿענגעניש פֿאַר דערמאָרדן זײַן געליבטע, אַ לערערין. דער נעגער איז געװען אַ גלח. ער האָט מיט אַ האַק דערמאָרדעט זײַן װײַב און האָט אונטערגעצונדן דאָס הױז.
בײדע האָבן געהאַט ספּעציעלע פּריװילעגיעס אין טורמע. בײדע זענען געװען „מײַז". קײנער האָט צו זײ ניט גערעדט. װי נאָר אײנער פֿון זײ האָט זיך באַװיזן, זענען די אַרעסטאַנטן שטום געװאָרן. עס פֿלעגט זיך גיך אַ טראָג טאָן די אינפֿאָרמאַציע: — אַ מױז איז דאָ! . . . אַ מױז איז דאָ! . . .
„געדענקט, װאָס איך זאָג אײַך", האָב איך דײַטלעך געהערט באַבס הײזעריקע שטימע, „ער איז געזונט װי אַן אָקס. ער װײסט, אַז ער איז אױפֿן צעטל. ער װעט קעמפֿן . . . ער װעט רעװען מיט אַלע כּוחות, אױב איר װעט אים געבן די מינדסטע געלעגנהײט. איר מוזט אים אַ כאַפּ טאָן בײַ די הענט אין האַלטן װי מיט צװאַנגען, און גלײַכצײַטיק אים אַ כאַפּ טאָן בײַם פּיסק, ער זאָל קײן פּיפּס ניט קענען טאָן.
עס איז מיר קלאָר געװאָרן, אַז הײַנט בײַנאַכט װעט זײַן אַ שחיטה אין זאַל, װוּ מען װײַזט די לעבעדיקע בילדער.
איך בין ניט געגאַנגען זען די בילדער. איך בין געלעגן אױף מײַן בעט, איך האָב פּראָבירט לײענען, אָבער אָן דערפֿאָלג. איך האָב געפֿיבערט. איך האָב אָנגעשטרענגט אַלע מײַנע חושים אױפֿצוכאַפּן דעם קלענסטן טומל. אַ טיר האָט זיך פֿאַרמאַכט, אַ ריגל האָט זיך פֿאַררוקט. מיר האָט זיך אױסגעװיזן, אַז די שחיטה װערט דורכגעפֿירט.
ענדלעך האָבן זיך די צװײ שעה געענדיקט. מײַנע שכנים האָבן לאַכנדיק און מיט אײנגעהאַלטענעם געפּילדער זיך צוריק אומגעקערט אין זייער װױנונג. איך האָב אײַנגעהאַלטן דעם אָטעם. זײ האָבן גערעדט פֿון די בילדער, פֿון די טעגלעכע געשעענישן אין טורמע, נאָר קײן װאָרט ניט װעגן דער שחיטה.
עס האָט דאָרט גאָרניט פּאַסירט. איך האָב פֿרײַער אָפּגעאָטעמט.
אױף מאָרגן נאָכמיטאָג האָבן מיר, מידע פֿון די עטלעכע שעה שװערע אַרבעט, פֿאַרנומען אונדזערע פּלעצער. די נעגערס האָבן געשפּילט קאָרטן. איך האָב געלײענט.
דער באַװאָפֿנטער היטער האָט אַרײַנגעפֿירט אַ נײַעם נעגער-אַרעסטאַנט און אים צוגעזעצט צו אונדזער גרופּע ראַמער.
דער „נײַער" האָט מיך באַגריסט מיט אַ שאָקל מיטן קאָפּ. מיט די נעגערס איז ער באַפֿרײַנדעט געװאָרן אין אײן מינוט צײַט. עס האָט זיך אױסגעװיזן, אַז זײ רעדן װעגן מיר. איך האָב געפֿילט זײערע בליקן.
עס איז פּלוצעם שטיל געבליבן.
דער נײַער אַרעסטאַנט איז צוגעקומען צו מיר : „װי אַזױ רופֿט מען דיך?" איך האָב אים געזאָגט מײַן נאָמען. „און װי רופֿט מען דיך?"
„דעניעל איז מײַן נאָמען. דו ביסט אַרעסטירט געװאָרן מיט די הונגער-מאַרשירערס?"
„יאָ, פֿאַרװאָס האָט מען דיך אַרײַנגעזעצט?"
„איך האָב אַרײַנגעכאַפּט נײַנציק טעג פֿאַר טרײַבן אַן אױטאָמאָביל צו גיך. דאָס איז אַ שלעכטער שטאַט. דער ערגסטער אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן", האָט ער פֿאָרגעזעצט. „מער װי דרײַ טעג האָב איך ניט פֿאַרדינט. אָבער די פּאָליצײ האָט געזאָגט דעם ריכטער, אַז איך בין געװען פֿאַרשניאָשקעט. דער אמת איז, אַז איך האָב קיין משקה אַפֿילו ניט געזען פֿאַר די אױגן".
„האָסט געהאַט אַן אַדװאָקאַט?"
„װאָס קען מיר אַן אַדװאָקאַט העלפֿן? װאָס פֿאַר אַ װערט האָט אַ נעגערס שבועה קעגן דעם עדות-זאָגן פֿון פּאָליצײ?"
„ביסט גערעכט, אָבער האָסט זיך באַדאַרפֿט פֿאַרטײדיקן. האָסט באַדאַרפֿט קעמפֿן פֿאַרן אמת".
„פֿאַר אַזאַ חוצפּה װאָלט איך געװיס אַרײַנגעקראָגן אַ קײַלעכדיק יאָר", האָט דעניעל אַ מאַך געטאָן מיט דער האַנט. „יאָ, זאָג מיר, װאָס טוסטו, אַ װײַסער, צװישן נעגערס?"
„װאָס הײסט, װאָס איך טו? איך ראַם, איך װאַש דעם דיל, איך אַרבעט אינײנעם מיט דער גרופּע".
„פֿאַרװאָס האָט מען דיך אַרײַנגעזעצט צװישן נעגערס? האָסטו ניט פּראָטעסטירט?"
„נײן, פֿאַרװאָס זאָל איך פּראָטעסטירן? איך בין צופֿרידן".
צװײ גרױסע שװאַרצע אױגן האָבן מיך דורכגעלעכערט.
„זאָג נאָר", האָט דעניעל מיך געפֿרעגט מיט אַ נערװעזער שטים, „ביסט אַמאָל געװען אין באַלטימאָר?"
„יאָ, איך קום אָפֿט קײן באַלטימאָר".
„דו ביסט אַ רעדנער בײַ פֿאַרזאַמלונגען?" האָט ער מיט פֿאַרװוּנדערונג געפֿרעגט און זײַן פֿינגער איז געבליבן אָנגעשטעלט אױף מיר.
„יאָ", האָב איך רויק געענטפֿערט. „איך רעד אַמאָל אױף אַרבעטערפֿאַרזאַמלונגען".
„נו, און אין באַלטימאָר האָסטו אַמאָל גערעדט אױף אַ נעגער-מיטינג?"
„יאָ, עס זענען דאָרט געװען װײסע אױך".
דעניעלס אױגן האָבן אױפֿגעבליצט.
„װעגן װאָס האָסטו דאָרט גערעדט?"
„עס איז געװען אַ פּראָטעסט-פֿאַרזאַמלונג", האָב איך אים דערקלערט. „אַ נעגער-פֿאַמיליע האָט זיך אַרײַנגעצױגן אױף אַ װײַסער גאַס. די כוליגאַנעס פֿון דעם קו-קלוקס-קלען האָבן בײַנאַכט אונטערגעצונדן דאָס הױז, און די נעגער-פֿאַמיליע האָט זיך קױם געראַטעװעט פֿון דעם פֿײַער. בײַ יענער פֿאַרזאַמלונג האָב איך צוזאַמען מיט אַנדערע פּראָטעסטירט קעגן דער מערדערײַ".
דעניעלס פּנים האָט געשײַנט.
„דו באַלאַנגסט צו דער אָרגאַניזאַציע, װאָס האָט געקעמפֿט פֿאַר דער באַפֿרײַאונג פֿון די סקאַטסבאָראָ-ייִנגלעך?" האָט ער מיך געפֿרעגט.
„דו מײנסט די אַי-על-די? געװיס באַלאַנג איך".
„קום מיט מיר!"
ער האָט מיך אַ כאַפּ געטאָן בײַ מײַן האַנט און מיך געצױגן מיט זײַן גאַנצן כּוח. איך בין מיטגעגאַנגען מיט אים.
מיר האָבן זיך אָפּגעשטעלט בײַ דעם טישל, װאָס איז געדיכט געװען באַזעצט מיט דער נעגער-גרופּע.
„ער איז אונדזערער, ער איז אַן אײגענער", האָט דעניעל געשריגן, „ער איז אײנער פֿון אונדז!"
אױגן, שװאַרצע אױגן האָבן געגליט. מײַלער זענען געבליבן אָפֿן, און װײַסע צײן האָבן אַרױסגעפֿינקלט. עלף מענטשן זענען געבליבן זיצן שטום און און באַװעגלאָז, װי אױסגעהאַקט פֿון בראָנז. באַבס רעכטע האַנט מיט אַ קאָרט צװישן די פֿינגער איז געבליבן הענגען אין דער לופֿטן, װי פֿאַרגליװערט.
דעניעל האָט זײ דערצײלט װער איך בין, און אַז ער האָט מיך דערקענט, װײַל ער איז געװען אײנער פֿון די, װאָס זענען געװען בײַ דער פּראָטעסט-פֿאַרזאַמלונג אין זײַן הײם-שטאָט, אין באַלטימאָר.
„אױב אַזױ, ביסטו דאָך טאַקע אַן אײגענער מענטש", האָט באַב װי אַ שולדיקער גערעדט צו מיר. „אױב אַזױ איז שוין עפּעס אַנדערש".
איך בין געװאָרן אַן אײגענער צװישן אײגענע ; אַ פֿרײנט צװישן פֿרײנט.
דעניעל האָט מיר אױפֿגעקלערט דעם פּלאָנטער: „פֿון צײַט צו צײַט זעצן אַרײַן די טורמע-אױפֿזעער אַ װײַסן שפּיאָן צװישן די נעגערס. נו, האָבן זײ דיך פֿאַררעכנט פֿאַר אַ 'מױז'," האָט ער געלאַכט װי אַ קינד. „דו אַ 'מױז'! װי לעכערלעך!"
„אָבער דעניעל, אױב זײ האָבן מיך באַטראַכט פֿאַר אַ 'מױז', טאָ װי קומט עס, װאָס זײ האָבן געפּלאַנעװעט די שחיטה, אַז איך זאָל הערן?"
„זײ האָבן מיר דערצײלט װעגן דעם", האָט דעניעל זיך געשטיקט פֿון געלעכטער. „די גאַנצע געשיכטע איז געװען אומישנע געצילט דיך אױסצופּראָבירן. זײ האָבן בכּיװן גערעדט דו זאָלסט הערן און האָבן אַ געלעגנהײַט צו דערצײלן די געשיכטע צו די אױפֿזעער. מער װאָלט דיר שױן ניט געפֿעלט".
„אָבער װי אַזױ װאָלטן זײ געװוּסט צי איך האָב דערצײלט?"
„גאַנץ פּשוט", האָט דעניעל געזאָגט. „די אױפֿזעער װאָלטן פלוצעם פֿאַרגרעסערט די װאַך. באַב, דזשים און פֿיליפּ װאָלטן איצט זיכער געלעגן אונטערן שלאָס-און-ריגל. קײן לעבעדיקע בילדער װאָלט מען שױן יענעם אָװנט ניט געװיזן. עס װאָלטן זיך אָנגעהױבן אונטערזוכונגען און אױספֿאָרשונגען".
„אָבער די אַלע זאַכן האָבן דאָך ניט פּאַסירט?"
„טאַקע דערפֿאַר האָבן זײ אָנגעהױבן צװײפֿלען, צי זײער פֿאַרדאַכט װעגן דיר איז ריכטיק, און האָבן מיך געבעטן צו רעדן מיט דיר און אױסגעפֿינען, װאָס פֿאַר אַ פֿױגל דו ביסט. בין איך צופֿרידן, װאָס איך האָב געקראָגן די אױפֿגאַבע דיך אױסצופֿרעגן", האָט ער געהאַלטן אין אײן לאַכן.
„דאָס איז דאָך טאַקע צום באַשרײַבן. האָ, האָ! גײסט באַגעגענען אַ שונא, און געפֿינסט אַן אמתן פֿרײַנט . . . פּונקט װי אין לעבעדיקע בילדער! האָ, האָ! אַפֿילו אין פּריזאָן טרעפֿט מען אײַך אױך . . . פֿרײנט זענען פֿרײנט".
דעניעל איז געװען גערעכט. די פֿרײַנטלעכע באַציאונג פֿון די נעגער-אַרעסטאַנטן צו מיר איז געװאַקסן יעדן טאָג. פֿון די פֿאַרשלאָסענע קעמערלעך האָבן נעגער-אַרעסטאַנטן מיך װאַרעם באַגריסט יעדעס מאָל, װאָס איך פֿלעג פֿאַרבײגײן לעבן זײ אױף מײן װעג צו רײניקן די טרעפּ, צי אױפֿראַמען אַן אױסגעלײדיקט קעמערל און דאָס צוגרײטן פֿאַר אַ ניעם „קװאַרטיראַנט".
אָפֿט, װען דער אױפֿזעער איז ניט געשטאַנען צו-נאָענט, פֿלעג איך זיך אָפּשטעלן לעבן אַ קעמערל, און דורך די אײַזערנע גראַטעס כאַפּן אַ שמועס מיט דעם אײַנגעשלאָסענעם אײַנװױנער. װען ס'פֿלעגט אײנעם אױספֿעלן אַ שװעבעלע אָדער אַ ציגאַרעט, האָט ער געװוּסט, אַז ער קען זיך װענדן צו מיר, װײַל מײַנע חברים פֿון דער יוניאָן, װאָס פֿלעגן מיך קומען באַזוכן, פֿלעגן מיך באַזאָרגן מיט דעם.
אײנמאָל האָט מיך דעניעל מיט אַ װוּנק צוגערופֿן און זײער שטיל מיר אַרײַנגעשושקעט אין אױער אַרײַן:
„װען װעסטו האָבן אַ געלעגנהײַט צו כאַפּן אַ שמועס מיט קעמערל זעכצן?"
„װאָס איז דאָרטן?"
„װעסט שױן זען", האָט ער טרױעריק געענטפֿערט.
„אָבער זאָג מיר, װאָס האָט דאָרט פּאַסירט?"
„זאָג אים, ער זאָל דיר װײַזן די סימנים פֿון די שמיץ, װאָס ער האָט געקראָגן. אָבער זײ פֿאָרזיכטיק, דער אױפֿזעער זאָל דיך ניט כאַפּן".
„שמיץ? מען שמײסט דאָ? מיר האָט אײנער פֿון די אױפֿזעער געזאָגט, אַז דער פריזאָן איז אײנער פֿון די בעסטע אין לאַנד".
„און דו האָסט אים געגלױבט?"
„מיר איז די גאַנצע רעדע זײַנע אין אײן אױער אַרײַן און פֿון אַנדערן אַרױס. אָבער װעגן שמײַסן די אַרעסטאַנטן האָב איך גאָר אינגאַנצן ניט געטראַכט. הײַנטיקע צײטן? עס איז דאָך עפּעס אַמעריקע. נאָך אַלעמען!
נערװעז און אױפֿגערעגט ביז גאָר בין איך כּמעט געלאָפֿן צו קעמערל זעכצן.
דעיװיד, אַ הױכער, שײנער נעגער מיט אַ קײַלעכדיקן פּנים, מיט אַ הױכן שטערן אײַנגעפֿאַסט אין קורצע, געדיכט-געקרײַזלטע פּעך-שװאַרצע האָר, האָט מיר בּאַגעגנט מיט אַ גוטמוטיקן שמײכל. זײַנע שװאַרצע אױגן האָבן געפֿינקלט מיט דאַנקבאַרער פֿרײַנטשאַפֿט.
„װאָס נעמסטו זיך אַזױ צום האַרצן?" האָט ער גערעדט צו מיר מיט גוט-ברודערשן פֿאָרװוּרף, „דענקסט, אַז איך בין דער ערשטער נעגער, װאָס װערט געשמיסן פֿון די װײַסע?"
„שלעפּ אַרונטער דײַן העמד, דעיװיד".
„גלױבסט מיר ניט?" האָט ער געלאַכט און געלאַסן אַרונטערגעצױגן זײַן העמד.
איך האָב אַ ציטער געטאָן . . . רױט-ברױנע פּאַסן האָבן דורכגעקרײצט די ברײט פֿון דעיװידס שײן-געפֿורעמטער, מוסקולירטער פּלײצע.
עס איז מיר טרוקן געװאָרן אין מױל. אין האַלדז איז מיר געװאָרן ענג.
„װאָס קוקסטו מיך אָן מיט רחמנות אױגן? װאָס האָסטו פֿאַרלױרן דאָס לשון? װי עס װײזט אױס, האָסטו נאָך אַזױנס ניט געזען", האָט דעיװיד גערעדט פֿילאָזאָפֿיש. „װעסט זיך צוגעװױנען, װעסטו ביסלעכװײַז אױסגעפֿינען, אַז דאָס לעבן אױף דער װעלט איז אַ האַרטער ביסן. ביז דער אַלמעכטיקער גאָט דערבאַרימט זיך אױף אונדז און נעמט אונדז צו פֿון דער זינדיקער ערד, מוזן מיר לײַדן װײטיק און שאַנדע".
„װיפֿל האָסטו געקראָגן, דעיװיד?"
„פֿינף-און צװאַנציק, הײסע אײנס נאָך אײנס. עס איז װי אײנער האָט מזל", — האָט דעיװיד זיך אַראָפּגערעדט פֿון האַרצן. „װען עס איז קײנער ניטאָ בײַם פֿינצטערן ספּעקטאַקל, האָט דער שמײַסער גאָט אין האַרצן; אָבער אױף מײַן מזל זענען געװען געסט פֿון דער „פֿײַנער געזעלשאַפֿט"; שײן-געפּוצטע הערן און דאַמען. נו, האָט דער בחור מיר אַרײַנגעשמיסן אָן רחמנות".
„און די געסט פֿון דער 'פֿײַנער געזעלשאַפֿט' האָבן זיך באַלעקט פֿון נחת, האַ?"
„מײַן פֿרײַנט", האָט דעיװיד גערעדט מיט װײטאיק, „גאָט האָט באַשאַפֿן אױף דער װעלט מענטשן, װאָס שמײַסן, און מענטשן, װאָס װערן געשמיסן. נעגערס װעלן שטענדיק זײַן די געשמיסענע".
„מאַכסט אַ טעות, מײַן פֿרײַנט, נײן, ניט גאָט האָט אײַנגעטײלט די װעלט אױף שמײַסערס און געשמיסענע (איך האָב זיך דערפֿילט זיכערער אין דעם טײל פֿון דעם געשפּרעך). מענטשן, די לײַט פֿון דער רײַכער פֿײַנער געזעלשאַפֿט, האָבן עס אײַנגעטײלט מענטשן אין די צװײ קאַטעגאָריעס. אײביק, דעיװיד, װעט עס ניט גײן אַזױ. די געשמיסענע װעלן זיך לאַנג ניט לאָזן שמײַסן".
„װױל איז דיר, װאָס דו לעבסט מיט האָפֿנונגען!"
„העי, דו, װיפֿל מאָל האָב איך דיר געזאָגט, אַז דו זאָלסט ניט קריכן צו די קעמערלעך? זוכסט זיך צרות? קריך אַרײַן אין דײַן לאָך אַרײַן און ליג דאָרטן אײַנגעלײגט!" האָט אײנער פֿון די אױפֿזעער זיך צערעװעט.
„ענטפֿער ניט", האָט דעיװיד גיך געזאָגט. „טראָג זיך אָפּ פֿון דאַנען".
My every attempt to initiate friendly rapport with the Negroes who were my daily coworkers just flopped. Only a cold awkwardness hung between us. Anytime I tried to start a conversation with one of them it went nowhere.
I was beginning to think they hated me. Bob, the oldest in our group of cleaners, was a tall, sturdy, big-boned Negro in his thirteenth year of prison. He never missed a chance to let me know he couldn’t stand me.
“Go clean up the room,” he would grumble.
“Which room, Bob?”
“The golden room where the princess sleeps. Ha ha ha!” he brayed at his own wit.
“Why are you dragging that broom?” he’d scold me.
“Which broom should I take, Bob?” I would ask, intentionally friendly.
“Take the broom Suzie the Witch used to ride to the moon.”
In the afternoon, when we finished work, the Negro group sat and played cards.
I’d sit not far from them, reading.
They played for cigarettes, or for matches, and sometimes for little pictures of actresses. When someone lost his entire pile, he would drop out of the game.
I would offer the ‘dropout’ a cigarette and a match so he could rejoin the game, but my friendly offers were always rejected in an almost hateful way.
While the men played, they talked about their friends and lovers. They fantasized about bright futures when they would get out and be free.
One afternoon I noticed they were speaking quietly and carefully amongst themselves. Quietly enough so that they wouldn’t be heard, but loudly enough that I caught every word.
“Remember,” Bob said, his tone commanding, “Philip, you sit on his right side, and Jim, you sit on his left side. As soon as the rec hall goes dark, and the pictures go up on the screen, you grab his hands and stuff his trap so he can’t yell… I’ll slit his throat in one instant… I’ll be sitting right behind him. You stay seated… Don’t move from your spots. I’ll take care of the rest. Got it?”
“Yes,” answered Jim and Philip.
“Just remember, tonight in the rec hall, when they roll the motion picture… it’s gotta be done in a second… one… two… and the rat’s done for”...
A chill went through my body. I’d heard there was an unwritten rule in this prison that the white inmates killed “white rats” (spies), 8 8 Gold’s Yiddish uses “mice”, which he glosses as “spies”. I translated the term as “rats”, which is used in American English to refer to snitches (whereas ‘mice’ refers to cowards). and the Negroes dealt with the “black rats” in the same way.
I knew that one white and one Negro were on the list. The white one was a former school teacher. He was serving a life sentence for murdering his lover, also a teacher. The Negro was a preacher. He had hacked his wife to death and burned down their house.
Both of them had special privileges in lockup. Both were “rats.” No one spoke to them. As soon as either of them showed up, every prisoner went silent. Word traveled fast: “We’ve got a rat!... There’s a rat!...”
“Remember what I’m telling you,” I heard Bob’s hoarse voice clearly, “He’s built like an ox. He knows he’s on the list. He’s gonna put up a fight… He’s gonna howl with all he’s got, if you give him the slightest chance. You’ve got to grab his hands and hold them tight as a vise, and then at the same time, sock him in the kisser so he can’t make a peep.”
I understood that there was going to be a slaughter 9 9 Gold uses the loshn-koydesh term “shkhite,” a reference to kosher ritual slaughter of animals for food. tonight in the rec hall where they show the motion pictures.
I didn’t go to see the picture. I lay in bed trying to read, but not managing it. I felt feverish. I focused all my senses on catching the slightest action. A door closed, a bolt turned. It felt like the slaughter was underway.
Finally, the two hours were over. My neighbors came back to their cells, laughing but keeping down their racket. I held my breath. They were talking about the picture, about daily life in lockup, but not a word about the slaughter.
Nothing had happened. I breathed freely.
The next afternoon, tired from the hours of hard work, we took our places. The Negroes played cards. I read.
The armed guard brought in a new Negro convict and set him up with our group of cleaners.
The “new guy” greeted me with a nod of his head. He made friends with the other Negroes in a minute’s time. It seemed like they were talking about me. I felt them staring.
Suddenly there was silence.
The new prisoner came up to me: “What’s your name?” I told him my name. “What’s yours?”
“The name’s Daniel. You were arrested with the hunger-marchers?”
“Yeah, and what did they lock you up for?”
“I got ninety days for driving an automobile too fast. This is a rotten state. The worst in the country,” he continued. “I didn’t deserve more than three days. But the cops told the judge I was sloshed. Honest truth, I hadn’t touched a drop of liquor.”
“Did you have a lawyer?”
“What good would a lawyer have done me? What’s a Negro’s vow worth against a cop’s testimony?”
“You’re right, but you should defend yourself. You’ve got to fight for the truth.”
“For that kind of uppityness I would have got sent away for a full year,” Daniel swatted the idea away with his hand. “So tell me, what’s a white guy like you doing here with the Negroes?”
“What do you mean what am I doing here? I clean up, I wash the floors, I work with the group.”
“But what did they send you to the Negroes for? Didn’t you protest?”
“Nah, why would I protest? I’m fine with it.”
Two big black eyes bore through me.
“Tell me something,” Daniel asked me anxiously. “You ever been to Baltimore?”
“Yeah, I go to Baltimore a lot.”
“Do you ever speak at meetings?” he asked, astonished, pointing his finger at me.
“Yes,” I answered calmly. “Sometimes I speak at workers’ meetings.”
“And in Baltimore, did you ever speak at a Negro meeting?”
“Yeah, and some white people were there too.”
Daniel’s eyes lit up.
“What did you talk about?”
“It was a protest assembly,” I explained, “A Negro family had moved onto a white street. Hoodlums from the Ku-Klux-Klan burned down their house one night and the Negro family barely escaped from the fire. At that assembly, I, along with others, protested the atrocity.”
Daniel’s face shone.
“So do you belong to the organization that fought to free the Scottsboro boys?” he asked me.
“You mean the I.L.D.? 10 10 International Labor Defence, the legal arm of CPUSA. The ILD ran an international campaign to defend the Scottsboro boys. For sure I belong.”
“Come with me!”
He grabbed me by the hand and pulled me with all his strength. I followed along.
We went up to the little table where the Negro group was packed in.
“He’s ours, he’s with us,” cried Daniel, “he’s one of us!”
Eyes, black eyes, gleamed. Jaws dropped, and white teeth sparkled. Eleven men sat silent and motionless, as if sculpted in bronze. Bob’s right arm froze in mid-air, a card dangling from his fingers.
Daniel told them who I was, and that he recognized me from the protest assembly in Baltimore, his hometown.
“If that’s so, then you really are one of us,” Bob said apologetically. “In that case, it’s totally different.”
I became one of the group, a friend amongst friends.
Daniel explained the misunderstanding to me.
“Every once in a while the prison bosses plant a white spy in with the Negroes. So, they figured you for a ‘rat,’ he laughed like a child. “You, a ‘rat’! What a joke!”
“But Daniel, if they took me for a ‘rat’, what were they doing plotting that slaughter where I could hear them?”
“Oh, they told me about that,” Daniel wheezed from laughter. “The whole thing was designed to test you out. They were talking near you on purpose so you would hear it and have a reason to report them to the guards. If it had gone any farther you wouldn’t have liked it.”
“But how would they have known if I had told?”
“Easy,” said Daniel. “The guards would have extended their watch. Bob, Jim, and Philip would be in the hole now for sure. They wouldn’t have shown any motion picture that night. There would have been searches and investigations.”
“But none of those things happened?”
“Yeah, that’s why they started to doubt if they were right to suspect you, so they asked me to talk to you and find out what kind of a guy you are. I’m glad I got the job of checking you out,” he continued laughing. “This sure is something to write home about. Ha ha! You go to meet an enemy, but you find a genuine friend… it’s something out of the movies! Ha ha! Even in prison you all turn up… a friend is a friend.”
Daniel was right. The Negro prisoners grew more friendly every day. From their locked cells, Negro inmates greeted me warmly every time I passed them on my way to wash the steps or clean out an empty cell and ready it for a new ‘resident.’
Sometimes, if a guard wasn’t standing too near, I would pause by a cell and have a little chat with a locked-up prisoner through the iron bars. If someone was out a cigarette or a match, he knew he could count on me; my union comrades kept me supplied when they visited.
One time, Daniel called me over with a wink and whispered very quietly in my ear:
“When will you have a chance to chat with cell 16?”
“What’s going on there?”
“You’ll see,” he answered sadly.
“But tell me, what happened there?”
“Tell him to show you the marks from the whipping he got. But be careful the guards don’t catch you.”
“Whipping? They whip people here? A guard told me this was one of the best prisons in the country.”
“And you believed him?”
“His whole speech went in one ear and out the other. But I had no idea there was any whipping of prisoners happening. In this day and age? But this is America for crying out loud!”
Anxious and deeply upset, I practically ran to cell 16.
David, a tall, handsome Negro with a round face and a high forehead ringed by short, tightly-curled, pitch-black hair, greeted me with a good-natured smile. His black eyes sparkled with grateful friendship.
“What are you so upset about?” he asked in brotherly scolding. “You think I’m the first Negro to get whipped by whites?”
“Lift up your shirt, David.”
“You don’t believe me?” he laughed, then calmly pulled off his shirt.
I shuddered. Reddish-brown welts scraped across the width of David’s shapely, muscular back.
My mouth went dry. My throat tightened.
“What are you staring at me with those pitying eyes for? Cat got your tongue? You look like you’ve never seen something like this before,” David said stoically. “You’ll get used to it. Little by little you’ll find out that in this world, life is a bitter pill. Until the day the almighty God has mercy on us and takes us from this sinful earth, we have to suffer through pain and humiliation.”
“How many did you get, David?”
“Twenty five, hot, one after the other. Here’s how things go, just according to luck,” - David spoke from the heart. “When no one’s around for the nasty spectacle, the flogger has God on his mind; but as my luck turned out, there were ‘high society’ guests; well-dressed ladies and gentlemen. So the guy whipped me mercilessly.”
“And the ‘high society’ folks ate it up with pleasure, huh?”
“My friend,” David said in a pained voice, “God created people who whip, and people who get whipped. Negroes will always be the ones who get whipped.”
“You’re mistaken, my friend. No, it isn’t God who divided the world into whippers and whipped (I felt more certain in this part of the conversation.) People, those rich figures from high society, that’s who divided people into the two categories. It won’t be like this forever, David. Whipped people won’t let themselves be whipped much longer.”
“That must be nice for you, to live with hope!”
“Hey you! How many times have I told you not to sneak around these cells? You looking for trouble? Go crawl back into your own hole and mind your own business!” one of the guards yelled out.
“Don’t answer,” said David quickly. “Get out of here.”
Black and white drawing showing 5 Black men playing cards at a long
wooden table next to a wall with a barred window and cleaning supplies.
In the background a small figure sits alone on a bench.
Illustration by William Gropper in Ben Gold, Mentshn (New York, NY: Nodl treyds arbeter komitet, 1948), p. 103. Image courtesy of the Yiddish Book Center Steven Spielberg Digital Yiddish Library.
שװער, זײער שװער איז מיר אָנגעקומען זיך צוצופּאַסן צום דריקנדיקן און מנאָטאָנעם טורמע-לעבן.
אינדרױסן האָט געקאָכט מיט לעבן און מיט קאַמף. אַ כװאַליע פֿון סטרײַקס האָט זיך צעגאָסן איבער דער לענג און ברײט פֿון לאַנד. מיליאָנען אַרבעטסלאָזע האָבן געפֿאָדערט שטיצע און סאָציאַלע פֿאַרזיכערונג.
אין אײראָפּע האָט זיך צעברענט אַ שריפֿה. אין פֿראַנקרײךך האָט געשטורעמט דער סקאַנדאַל „סטאַװיסקי" און האָט צעטרײסלט די צעפֿױלטע הערשאַפֿט פֿון די „צװײ הונדערט", װאָס איז פֿאַרהאַסט בײַם פֿראַנצױזישן פֿאָלק.
אין דײַטשלאַנד האָט זיך די נאַציסטישע בעסטיע געריסן צו דער מאַכט.
אין װין האָבן די באַװוּסטזיניקע אַרבעטער מיט ביקסן אין די הענט געקעמפֿט אױף לעבן-און-טױט קעגן דעם פֿאַשיזם, ביז זײ זענען שענדלעך פֿאַרראַטן געװאָרן פֿון זײערע סאָציאַל-דעמאָקראַטישע פֿירער . . . די נײַעס װעגן די פּאַסירונגען האָב איך געקראָגן יעדן טאָג.
און איך? . . . איך בין געזעסן אין טורמע און האָב מיט קראַנקער אומגעדולד געצײלט די לאַנגע אומעטיקע שעהן, און די שױדערלעך-לאַנגע, לאַנגװײַליקע טעג און נעכט. איך האָב זיך געקרענקט ביז װײטאָג איבער מײַן אומפֿעיקײט צו צױמען מײַן גליענדיקע אומגעדולדיקײַט, און מײַן טיפֿן, צאָרנדיקן האַס צום גאַנצן אײַנשטעל פֿון צװאַנג-דיסציפּלין, שטראָף-מיטלען אין שרעקלעכער צעפֿױלטקײַט, װאָס צעפֿרעסט דעם מענטשלעכן מין אין טורמע.
מײַנע אױערן האָבן נאָכאַנאַנד פֿאַרנומען די האַרצרײַסנדיקע געשרײַען און געװאַלדן, װאָס איך האָב געהערט אין יענער פֿינצטערער נאַכט, װען די צעיושעטע פּאָליצײ האָט מיט קײַלעכדיקע, גראָבע דובינקעס מערדערלעך געקלאַפּט איבער די קעפּ, איבער די פּנימער און קערפּערס פֿון די הונגער-מאַרשירער.
און איך האָב געהערט דאָס קראַכן פֿון די טרערן-באָמבעס, װאָס די בראַװע אָרדענונג היטער האָבן דורך די אױפֿגעבראָכענע פֿענצטער אַרײַנגעװאָרפֿן אין גרױסן זאַל אַרײַן, װוּ עס זענען געװען הונדערטער מענער און פֿרױען, פֿרידלעכע און אומבאַװאָפֿנטע הונגער-מאַרשירער, בירגער פֿון דער ריזיקער רײַכער אַמעריקע. געקומען זענען זײ קײן װאַשינגטאָן איבערצוגעבן זײער העכסטער געזעץ-געבנדיקער קערפּערשאַפֿט, דעם קאָנגרעס , אַ פּעטיציע אײַנצופֿירן דאָס געזעץ פֿאַר סאָציאַלער פֿאַרזיכערונג.
איך פֿלעג דורכאַנאַנד אױפֿשױדערן פֿון די קרעכצן פֿון די צעשלאָגענע און פֿאַרבלוטיקטע אומשולדיקע מענער און פֿרויען, װאָס די פּאָליצײ האָט אַרײַנגעװאָרפֿן אין גרױסן טורמע-װאָגן, װוּ איך בין געלעגן אין אַ האַלב-באַװוּסטלאָזן צושטאַנד.
דאָס גאַנצע שױדערלעכע בילד פֿון דעם בלוטיקן אָנפֿאַל, װאָס די פּאָליצײ האָט געמאַכט אױף אונדז, הונגער-מאַרשירער, האָט מיך פֿאַרפֿאָלגט בײַטאָג און בײַנאַכט. מסתמא בין איך געװען קראַנק. איך האָב אָפֿט געפֿיבערט.
ענדלעך, ענדלעך האָבן זיך דערנענטערט מײַנע לעצטע טורמע-טעג . . . נאָך מאָרגן, שבת, זונטאָג, און מאָנטאָג, און איך װעל אַרױס אױף דער פֿרײַ. אַך, װאָס פֿאַר אַ װוּנדערלעכער געפֿיל דאָס איז!
It was hard, very hard for me to adapt to the oppression and monotony of prison-life. On the outside, life and struggle continued to churn. A wave of strikes poured out across the width and breadth of the country. The unemployed millions demanded relief and social security.
In Europe, an inferno was blazing. In France, the “Stavisky” scandal 11 11 The exposure of a con man named Stavisky in early 1934 implicated many government officials in a cover-up that discredited the democratic Republic of France. See Joseph Milton, “The Birth of the People’s Front,” Science & Society 3, no. 2 (1939): 147–65. was raging and shaking up the rotten reign of the “Two Hundred [Families]” so hated by the French. 12 12 A conspiracy theory that France was secretly controlled by 200 wealthy families.
In Germany, the Nazi beast clawed its way into more power.
In Vienna, conscious workers fought in a life-or-death struggle against fascism, armed with guns, until their Social-Democratic leadership shamefully betrayed them… I received updates on these developments every day.
And me?... I sat in the clink feeling sick with impatience, counting the long lonesome hours and the horribly endless and tedious days and nights. I anguished over my inability to rein in my burning impatience, and my deep, aching hatred for the whole enterprise of corporal punishment, disciplinary measures and the terrible decay of prison that eats away at any sense of humanity.
Over and over, my ears remembered the heartrending screams I heard that dark night, when the savage policemen murderously clobbered the heads, faces and bodies of the hunger-marchers.
And I kept on hearing the cracks of the tear gas bombs that the ‘brave upholders of law and order’ had hurled, breaking the windows of the large hall, full of hundreds of men and women. They were peaceful, unarmed hunger-marchers, citizens of great, wealthy America. They were going to Washington to deliver a petition to their highest law-making body, the US Congress, urging them to implement social security legislation.
I felt an incessant horror from the groans of innocent men and women, beaten and bloody, who had been thrown by the cops into the police van where I lay barely conscious.
All those terrifying images of the police, blood-thirstily attacking us hunger-strikers, pursued me day and night. I might have been ill. I was often feverish.
Finally, eventually, the last days of my sentence approached… after tomorrow, Saturday, Sunday and Monday, and I’ll get out and be free. Oh, is that a wonderful feeling!
„איך װיל בײַ דיר בעטן אַ גרױסע טובה", האָט דעניעל זיך פּלוצים געװענדט צו מיר.
„װאָס?"
„מײַנער אַ לאַנדסמאַן, אַ שטיקל אײגענער, זיצט שױן דאָ דרײַ יאָר. ער איז אומשולדיק. ער איז פֿאַרשיקט געװאָרן אױף גאַנצע צען יאָר. אפֿשר קענסטו עפּעס טאָן פֿאַר אים? באַלד װעסטו זײַן אינדרױסן. אפֿשר קענסטו אים העלפֿן? ער איז אומשולדיק".
מיר האָבן אָפּגערעדט, אַז מאָרגן זונטאָג, װען מען לאָזט אונדז אַרױס אױף פֿרישער לופֿט אױף גאַנצע צװײ שעה, װעל איך זיך דורכרעדן מיט פֿרעדן, דעניעלס קרוב.
אױף דעם גרױסן הױף, װאָס איז אַרומגעצױמט מיט הױכע מױערן און שטעכיקע דראָטן, האָבן די אַרעסטאַנטן שפּאַצירט, זיך פֿאַרזאַמלט אין קלײנע גרופּקעס און געאָטעמט פֿרישע לופֿט.
אינעװײניק, אין באַזונדערע װינקלען זענען געשטאַנען װעכטער מיט ביקסן און געהיט יעדע באַװעגונג פֿון די אַרעסטאַנטן. אױף די שטײנערנע ברײטע װענט, אין קלײנע בײַדלעך, זענען געשטאַנען היטער מיט מאַשין־ביקסן און האָבן דורך שפּאַקטיװן אַרומגעטאַפּט יעדן אַרעסטאַנט.
עס זענען געװען די לעצטע פּאָר טעג פֿון דעם װינטער. די זון האָט שױן אָנגעהױבן װאַרעמען. דער הימל איז געװען בלױ און לױטער.
„אַך, װאָס פֿאַר אַ פֿײַנער טאָג! װאָס פֿאַר אַ שײנער טאָג!" האָבן די אַרעסטאַנטן באַגריסט אײנער דעם אַנדערן און דורשטיק אַרײנגעצױגן אין זײערע לונגען די פֿרישע רײנע לופֿט. װי קינדער האָבן זײ זיך געפֿרײט מיטן ביסל דרױסנדיקע פֿרײַהײַט, און זיך געקװיקט מיט די װאַרעמע שטראַלן פֿון דער זון.
דעניעל, פֿרעד און איך האָבן זיך פֿאַרקליבן לעבן אַ װאַנט, װוּ די זון האָט געשײַנט.
פֿרעד, אַ יונגער, שײנער, הױכער נעגער, האָט געדריקט מײַן האַנט װאַרעם און פֿרײַנטלעך.
„איך האָב געהערט, אַז דו ביסט אונדזערער אַן אמתער פֿרײַנט".
„יאָ", האָב איך געענטפֿערט.
„דעניעל האָט מיר געזאָגט, אַז דו האָסט גוטע פֿאַרבינדונגען מיט װײַסע אײַנפֿלוסרײַכע מענטשן, איז עס אמת?
„איך קען אױך פֿיל אײַנפֿלוסרײַכע נעגערס. זאָג מיר, װאָס דו װילסט. איך גײ אַרױס פֿון דאַנען אינגיכן. אפֿשר װעל איך דיר קענען העלפֿן".
פֿרעד האָט געשװיגן.
„נו, װאָס ביסטו שטום געװאָרן?" האָט דעניעל אומצופֿרידן געפֿרעגט פֿרעדן. „דערצײל אים, דאָס איז דײַן אײנציקע געלעגנהײַט. װילסטו דען דאָ פֿױלן נאָך זיבן יאָר? קום אַרױס מיט לשון, דו פֿאַרדאַמטער נאַר!"
פֿרעד האָט געשװיגן.
„װי אַלט ביסטו, פֿרעד?" האָב איך אָנגעהױבן דעם געשפּרעך.
„אײן-און-צװאַנציק", האָט פֿרעד געענטפֿערט.
„ביסט, הײסט עס, אַלט געװען אַכצן, װען דו ביסט פֿאַרפֿאָרן אַהער?"
„יאָ“.
„האָסט עמעצן אינדרױסן?"
„אַ מאַמע מיט צװײ שװעסטערלעך".
„װוּ איז דײַן טאַטע?"
„דערהרגעט געװאָרן אין אַן אומגליק-פֿאַל אױף דער ציגל-פֿאַבריק, װוּ ער האָט געאַרבעט".
„פֿאַרװאָס ביסטו פֿאַרשיקט געװאָרן?"
פֿרעד האָט געשװיגן.
„עפֿן דײַן מױל, דו אײַזל! רעד, דו נאַרישער נעגער!" האָט דעניעל געשריגן אױף פֿרעדן.
פֿרעד האָט געשװיגן.
„האָסט עמעצן דערמאָרדעט, פֿרעד?" האָב איך אים געפֿרעגט.
„נײן".
„האָסט געגנבעט?"
„נײן, דאָס אױך ניט".
„ביסט שולדיק, פֿרעד?" האָב איך אים פּראָװאָצירט. „זאָג דעם אמת, שעם זיך ניט. אױב דו ביסט שולדיק, װעט קײן זאַך ניט העלפֿן. װעסטו מוזן אָפּזיצן".
„נײן, איך בין ניט שולדיק. גלױב מיר, איך זיץ אומזיסט", האָט ער זיך געבעטן בײַ מיר. „איך שװער בײַ גאָט, בײַ מײַן טױטן טאַטן, אַז איך בין ניט שולדיק. פֿאַר גאָרניט האָט מען מיך פֿאַרפּאַקט!"
„װילסטו אַרױס פֿון דאַנען?"
צװײ גרױסע, שװאַרצע, פֿינקלדיקע אױגן האָבן מיך מיט געבעט פֿרײַנטלעך אַרומגענומען.
„װעסט מיר העלפֿן?"
„צוערשט דערצײל, פֿרעד! דערנאָך װעל איך דיר זאָגן מײַן מײנונג, צי עפּעס קען געטאָן װערן. איך װעל דיר זאָגן דעם אמת, אַפֿילו װען עס װעט דיר װײ טאָן".
„איך צװײפֿל, צי עמעצער קען מיר העלפֿן".
„דאָס װעל איך װיסן, װען איך װעל זיך באַקענען מיט די פֿאַקטן".
„פֿאַרװאָס װילסטו מיר, אַ פֿרעמדן נעגער, העלפֿן? צוליב װאָס זאָלסטו נעמען אױף זיך מײַנע צרות? עס איז אַ לאַנגע געשיכטע. דיך, אַ פֿרעמדן, קען די גאַנצע זאַך ניט פֿאַרינטערעסירן".
„זאָרג זיך ניט, פֿרעד", האָב איך אים דערמוטיקט. „רעד, דערצײל די גאַנצע געשיכטע פֿון דעם אָנהױב אָן".
ער האָט פֿאַרלױרן געקוקט אױף מיר און אױף דעניעלן.
„נו, רעד שױן, אָדער גײ צום טײַװל", האָט דעניעל פֿאַרלױרן דאָס געדולד. „פֿרײַנט װילן אים טאָן אַ טובה און ער בלאָזט זיך װי אַ פּרימאַדאָנע".
„פֿאַרװאָס װילסטו ניט פֿאַרשטײן, אַז עס איז מײַנע אַ פּריװאַטע זאַך, װאָס איז בײַ מיר הײליק און איך קען ניט אַרױסגיסן פֿאַר פֿרעמדע מײַנע אינטימע סודות?" האָט פֿרעד געבעטן דעניעלן.
„דאָס האָב איך שױן געהערט צװאַנציק מאָל", האָט זיך דעניעל געקאָכט. „װילסט צוליב דער נקבה פֿױלן אין פּריזאָן?"
„האַ, בײַ דיר, דעניעל, זענען אַלע װײַסע פֿרױען נקבות, און אַלע װײַסע מענער זענען נעגער-לינטשערס".
„ביסט אַ פֿאַרדאַמטער ליגנער און אַן אײַזל-קאָפּ. איך האָב אַזאַ זאַך קײנמאָל ניט געזאָגט", האָט זיך דעניעל צעקאָכט. „איך זאָג", האָט ער געפֿאָכעט מיט זײַנע לאַנגע הענט, „אַז אַ פֿרױ, װאָס קען פֿאַרראַטן אַ מאַן אַזױ שענדלעך, איז אַ נקבה, און זײער װײניק װײַסע זענען גרײט זיך אײַנצושטעלן פֿאַר אונדז, נעגערס".
„האָב איך רעכט?" האָט דעניעל אַן אױסגעשעפּטער פֿון זײַן רעדע, זיך געװענדט צו מיר.
„ניט צוליב דעם זענען מיר זיך צונױפֿגעקומען אַהער", האָב איך געזאָגט. „דו פֿרעד, װײסט געװיס, אַז מאָרגן גײ איך אַרױס פֿון דאַנען. אױב דו װילסט, פֿרעד, דערצײל. אױב דו װילסט ניט, דאַרף מען ניט, און הערט זיך אױף צו רײַסן װי די הענער".
פֿרעד האָט גערעדט.
צום אָנהייב איז עס אים אָנגעקומען שװער. ער האָט זיך אָנגעשטרענגט, זיך געצװוּנגען צו דערצײלן די אײנצלהײַטן פֿון דער טרױעריקער פּאַסירונג. אָבער װען ער האָט זיך צעװאַרעמט, האָבן די װערטער געשטראָמט פֿון זײַן מױל קלאָר און האַסטיק, װי ער װאָלט זײ אַרױסגעלײענט פֿון אַ בוך.
„איך האָב געאַרבעט פֿאַר אַ פֿירמע", האָט ער אָנגעהױבן שטיל. „איך האָב געטריבן אַ פֿראַכט-אױטאָמאָביל. די פֿירמע האָט פּראָדוצירט סאָדע-װאַסער. גרױסע און קלײנע פֿלעשלעך סאָדע-װאַסער.
„מאָנטאָג פֿרי פֿלעג איך אָנלאָדן די קעסטלעך מיט פֿלעשער סאָדע-װאַסער אין דעם פֿאַרמאַכטן פֿראַכט-אױטאָמאָביל. בײַטאָג פֿלעג איך אַרױספֿאָרן, און אין אָװנט פֿלעג איך אָנקומען אין דער צװײטער שטאָט און צושטעלן די סחורה צו אַ גרױסן רעסטאָראַן.
„מיט מיר פֿלעגט מיטפֿאָרן די טאָכטער פֿונעם באַלעבאָס, פֿדענסיס, אַ הױכע, שלאַנקע, שײנע בלאָנדינקע. פֿרענסיס פֿאַרמאָגט אַ קלוגן קאָפּ. זי איז קליגער פֿון יעדן װײַסן מאַן, װאָס איך קען", האָט פֿרעד גערעדט װעגן פֿרענסיסן מיט שטאָלץ.
„זי פֿלעגט זיך צערעכענען מיטן אײגנטימער פֿון רעסטאָראַן און אױך אָפּנעמען דאָס געלט פֿאַר דער סחורה.
„צוריק אַהײם פֿלעגן מיר פֿאָרן דעם צװײטן טאָג. פֿרענסיס פֿלעגט איבערנעכטיקן אין אַ קלײנער װױנונג פֿון צװײ צימערן, װאָס זי האָט טאַקע פֿאַר דעם צװעק אָנגעהאַלטן אין יענער שטאָט. איך פֿלעג איבערנעכטיקן אין אַ ביליקן אײַנפֿאָר-הױז אין נעגערשן קװאַרטאַל.
„דרײַ מאָל אַ װאָך פֿלעגן מיר צושטעלן די קאַסטנס מיט סאָדע-װאַסער, און צוריקפֿירן די קאַסטנס מיט לײדיקע פֿלעשער. דרײַ נעכט אַ װאָך פֿלעגן מיר איבערנעכטיקן אין דער דערבײַיקער שטאָט.
„מיר איז געװען גוט", האָט פֿרעד געזאָגט מיט אַ זיפֿץ. „די אַרבעט איז בײַ מיר געװען אַ שפּילעכל. שכירות האָב איך געקראָגן הױכע. איך פֿלעג אַרױסהעלפֿן מײַן מאַמען מיט מײַנע צװײ שװעסטערלעך. זאָג איך אמת, דעניעל?"
„דערװײַל זאָגסטו דעם רײנעם אמת, װי װײַט איך װײס", האָט דעניעל געענטפֿערט.
„אײנמאָל, אין אַן אָװנט, האָב איך װי געװײנטלעך צוגעבראַכט די סחורה צום רעסטאָראַן. דער אײגנטימער איז אַרױסגעקומען און האָט עפּעס אַרײַנגערעדט פֿרענסיסן אין אױער אַרײַן".
„קום מיט מיר", האָט פֿרענסיס מיר געזאָגט. „זי האָט אױסגעזען בלאַס און נערװעז".
„װוּהין, פֿרענסיס?" האָב איך זי געפֿרעגט.
„קום מיט מיר", האָט זי מיך אַ שלעפּ געטאָן בײַם אָרעם, „און פֿרעג ניט ניט קײן פֿראַגן".
„זי האָט מיך אַרײַנגעפֿירט אין איר װױנונג. איך בין דאָרט קײנמאָל פֿריער ניט געװען".
„דאָ װעלן מיר מוזן זיצן ביז מאָרגן, האָט פֿרענסיס מיר געזאָגט. זי איז נאָך אַלץ געװען נערװעז.
„פֿאַרװאָס, פֿרענסיס? האָב איך זי געפֿרעגט אפֿשר צען מאָל.
„ניט דײַנע געשעפֿטן, — האָט זי בײז געענטפֿערט — זיץ דאָ און שװײַג.
„פּלוצים איז מיר קלאָר געװאָרן די גאַנצע רעטעניש. איך האָב טאַקע געפֿירט אױף דעם פֿראַכט-אױטאָמאָביל פֿלעשער מיט סאָדע-װאַסער. אָבער אין אַ פֿאַרמאַכטן קאַסטן אינעװײניק אין אױטאָמאָביל זענען אױך געװען פֿלעשער מיט הײמיש-געמאַכטן בראָנפֿן.
„יענעם קאַסטן", האָט פֿרעד אױסגעקירעװעט זײַן קאָפּ צו מיר, „פֿלעג איך קײנמאָל ניט אָנלאָדן. עמעצער אַנדערש פֿלעגט אים אָנלאָדן, און דער אײגנטימער פֿון רעסטאָראַן פֿלעגט אים אױספּאַקן".
„װי אַזױ ביסטו געקומען צום שלוס, אַז אין יענעם פֿאַרמאַכטן קאַסטן זענען געװען פֿלעשער מיט בראָנפֿן?"
„װײַל אָפֿט פֿלעג איך שפּירן אַ ריח פֿון בראָנפֿן, װאָס האָט זיך געטראָגן פֿון אױטאָמאָביל. איך פֿלעג אױפֿמערקזאַם מאַכן פֿרענסיסן װעגן דעם, אָבער זי פֿלעגט אַװעקמאַכן מיט דער האַנט. מסתּמא שמעקט דער געזאָלין, פֿלעגט זי זאָגן.
„עס איז געװאָרן שפּעט.
„װעסט מוזן איבערשלאָפֿן דאָ, — האָט מיר פֿרענסיס געזאָגט.
„װוּ ? — האָב איך זיך מיט פֿאַרװוּנדערונג געפֿרעגט.
„איך װעל שלאָפֿן בײַ מיר אין שלאָף-צימער, — האָט מיר פֿרענסיס געענטפֿערט, — און דו צי זיך אױס אױף דעם דיל אין צװײטן צימער. אָבער, געדענק, — האָט זי מיך געװאָרנט, — אױב װעסט װערן פֿרעך,װעל איך דיך דערשיסן װי אַ הונט. מײנסט אפֿשר, אַז איך טרײַב קאַטאָװעס מיט דיר? — האָט זי מיך פֿאַרדעכטיק געפֿרעגט. — טאָ זײַ אַזױ גוט און גיב אַ קוק אױף דעם, — האָט זי מיר אָנגעװיזן אױף אַ קלײנעם רעװאָלװער, װאָס זי האָט אַרױסגענומען פֿון איר גרױסן לעדערנעם האַנטטאַש.
„װאָס רעדסטו נאַרישקײַטן, פֿרענסיס? — האָב איך צו איר געזאָגט, — װאָס הײסט עפּעס, איך װעל װערן פֿרעך? דו קענסט מיך. מעגסט זײַן זיכער, אַז דו װעסט דאָס שפּילעכל ניט דאַרפֿן ניצן קעגן מיר.
„טאָ געדענק, אױב דו װילסט לעבן אױף דער װעלט. און איצט נאָך אַ זאַך, — האָט זי צוגעלײגט — מיט אַ שעה אָדער צװײ שפּעטער װעל איך אָפּרופֿן דעם רעסטאָראַן אײגנטימער. זאָלסטו זיך ניט שרעקן, װען איך װעל אַרײַנקומען אין צימער, װוּ דו שלאָפֿסט. דאָרט איז דער טעלעפֿאָן. אָבער געדענק נאָכאַמאָל, אַז איך טראָג שטענדיק מיט זיך דעם רעװאָלװער.
„זי איז אַרײַן צו זיך אין שלאָף-צימער, און האָט פֿאַרשלאָסן די טיר פֿון אינעװײניק".
פֿרעד איז אַנטשװיגן געװאָרן.
איך מיט דעניעלן האָבן געשװיגן און געװאַרט.
„איך לײקן ניט", האָט פֿרעד אָנגעהױבן רעדן שטילער, װי ער װאָלט מורא געהאַט מען זאָל דערהערן, „אַז איך האָב ניט געקענט אײַנשלאָפֿן".
„רעד העכער, װאָס מורמלסטו דאָרט?" האָט דעניעל זיך געבײזערט.
„איך בין געװען שרעקלעך אױפֿגערעגט", האָט פֿרעד פֿאָרגעזעצט אַ ביסל נערװעז. „די מורא פֿאַר דער פּאָליצײ, פֿרענסיס . . . און דער רעװאָלװער . . . האָבן מיך ניט געלאָזט אײַנשלאָפֿן. איך האָב זיך געדרײט אױף אַלע זײַטן . . . ביז, דאַכט זיך, איך האָב עפּעס יאָ אײַנגעדרימלט.
„פּלוצים, װי אין שלאָף, האָב איך דערהערט, אַז פֿרענסיס שליסט אױף די טיר פֿון איר שלאָף-צימער. . . איך האָב געהערט אירע פֿוסטריט . . . עס איז מיר הײס און קאַלט געװאָרן אין אײן מינוט . . . עס האָט מיך געװאָרפֿן װי אין קדחת . . . אַ שװײס האָט מיך באַגאָסן . . . איך האָב זיך איבערגעדעקט איבערן קאָפּ, און האָב זיך צונױפֿגעדרײט אין דרײען . . . אירע טריט זענען געקומען נעענטער . . . מײַן גאָט, איך האָב געמײנט, אַז מײַן קאָפּ װערט מיר צעשפּאָלטן . . . מײַן האַרץ האָט געקלאַפּט װי אַ האַמער . . . עס האָט מיר אױסגעפֿעלט אָטעם . . . איך האָב געמײנט, אַז איך װער געשטיקט . . . איך האָב געװאָלט שרײַען, נאָר איך בין געװען שטום . . .
„פּלוצעם האָט זיך אַ װיג געטאָן דאָס גאַנצע צימער, נײן, דאָס גאַנצע הױז האָט זיך אַ װיג געטאָן . . .
„פֿרענסיס האָט זיך פֿאַרטשעפּעט אין עפּעס און האָט אַ פֿאַל געטאָן אױף מיר . . . איך װײס ניט װי אַזױ דאָס האָט פּאַסירט, עס איז געשען אין אײן אױגנבליק. איך געדענק בלױז, אַז פֿרענסיס איז געלעגן אין מײַנע אָרעמס . . . איך האָב געפֿילט די װאַרעמקײט פֿון איר שלאַנקן און צאַרטן קערפּער . . . איך בין געװען װי פּאַראַליזירט.
„העלף מיר אױפֿשטײן, פֿרעד, — האָט פֿרענסיס שטיל און צאַרט געזאָגט צו מיר. זי האָט געװוּסט, אַז עס איז ניט מײַן שולד, פּונקט װי איך האָב געװוּסט, אַז עס איז ניט איר שולד, װאָס זי איז געפֿאַלן.
„געװיס, געװיס, — האָב איך געמורמלט . . . אָבער איך האָב ניט געקענט באַװעגן מיט מײַנע אברים. . . פֿרענסיס האָט געמאַכט אַ פֿאַרזוך אױפֿצושטײן, אָבער אַנשטאָט דעם, — איך װײס ניט צי עס איז געװען מײַן שולד צי ניט, — האָבן מיר זיך בײדע אײנגעביסן אײנער אין צװײטנס ליפּן . . . זי האָט זיך געטוליעט צו מיר אַזױ װאַרעם און צערטלעך, װי אַ קינד. איך האָב זי אײַנגעשלאָסן אין מײַנע אָרעמס . . . אַ הימלישע פֿרײד האָט זיך צעגאָסן איבער מײַנע גלידער", האָט פֿרעד שטיל געכליפּעט . . . „גאָט מײַנער, װי דאַנקבאַר איך בין איר געװען . . . מײַן גאָט, װי גליקלעך איך בין געװען . . . איך האָב זי באַגאָסן מיט הײסע, צאַרטע קושן" . . .
„הער אױף כליפּען, און הער אױף מיט דײַן פּאָעזיע", האָט דעניעל זיך צעשריגן. „קום צום שלוס".
„פֿאַרמאַך דײַן פּיסק, דו אומװיסנדער נעגער!", האָט פֿרעד אַ בורטשע געטאָן. „דײַן גליק איז, װאָס דו ביסט אונדזער פֿאַמיליע פֿרײַנט, אַניט װאָלט איך דיך ריכטיק צעפֿראַסקעט. עס איז דאָך פֿאַראַן אַ גרענעץ" . . .
אַ באַװאָפֿנטער אױפֿזעער איז לאַנגזאַם און מיט געמאָסטענע טריט פֿאַרבײגעגאַנגען לעבן אונדז. פֿרעד איז אַנטשװיגן געװאָרן.
„קענסט רעדן", האָב איך זיך געװענדט צו פֿרעדן. „ער איז װײַט פֿון אונדז. ער קען אונדז ניט הערן. דערצײל איצט בקיצור, װאָס איז פֿאָרגעקומען נאָך יענער נאַכט".
„נאָך יענער נאַכט", האָט פֿרעד פֿאָרגעזעצט, „זענען מיר געװאָרן אינטימע פֿרײַנט. איך האָב ליב באַקומען פֿרענסיסן מיט מײַן האַרץ און נשמה. זי איז עלטער פֿון מיר, און מער דערפֿאַרן. זי איז שױן אײנמאָל געװען פֿאַרהײַראַט. בײַ מיר איז פֿרענסיס די ערשטע פֿרױ, װאָס איך האָב ליב. איך האָב זי ליב אַנדערש, װי איך האָב ליב מײַן מאַמען, צי מײַנע שװעסטערלעך. זי איז מיר טײַערער װי מײַן אײגן לעבן. פֿאַרשטײסט, װאָס איך מײן?" האָט פֿרעד זיך געװענדט צו מיר.
„עס איז מיר שװער צו דערקלערן מיט װערטער, װי אַזױ איך האָב ליב פרענסיסן", האָט זיך פֿרעד פֿאַרענטפֿערט, װאָס אים פֿעלט אױס די נייטיקע שפּראַך אױסצודריקן זײַנע געפֿילן צו זײַן פֿרענסיסן. „אָט, נעם צום בײַשפּיל, מיך. איך בין איך: איך בין פֿרעד מיט אַ ליבער מאַמען, מיט צװײ ליבע שװעסטערלעך, אָבער אָן מײַן פֿרענסיסן בין איך מער ניט איך, — איך בין פֿרעמד צו זיך אַלײן, און אַלץ אַרום מיר איז עפּעס װי אַ פֿרעמדע װעלט.
„איך בין אַרומגעגאַנגען אין אַ זיסן חלום. איך האָב געלאַכט צו זיך אַלײן, איך האָב געשמײכלט צו פֿרעמדע מענטשן. עס איז מיר געװען גוט. איך בין געװען דער גליקלעכסטער מענטש אױף דער װעלט.
„בלױז אײן זאַך האָט פֿאַרביטערט מײַן גליק. איך האָב זיך געשראָקן, אַז אין אַ שײנעם טאָג װעט מען אונדז כאַפּן מיטן בראָנפֿן, און מען װעט אונדז בײדע פֿאַרשיקן אין פּריזאָן. אָט-דער געדאַנק האָט מיך ניט געלאָזט רוען. בײַנאַכט אין שלאָף פֿלעגט זיך מיר אױסדאַכטן, אַז איך זע פֿרענסיסן אין קײטן, אַרומגערינגלט מיט 'בלױע רעק'. אָפֿט פֿלעג איך קרעכצן פון שלאָף. מײַן מאַמע פֿלעגט מיך אױפֿװעקן, און מיך פֿרעגן, װאָס עס האָט זיך מיר געחלומט. איך פֿלעג לאַכן פֿון פֿרײד, װאָס עס איז געװען אַ חלום בלױז".
„האָסטו דאָס דערצײלט פֿרענסיסן?"
„געװיס", האָט פֿרעד געענטפֿערט. „איך פֿלעג זיך בעטן בײַ איר, זי זאָל אױפֿגעבן דעם מסחר. אָבער זי פֿלעגט לאַכן פֿון מיר.
„זאָרג זיך ניט, — פֿלעגט זי מיך טרײסטן. לאָז דאָס איבער צו מיר, און טראַכט אַפֿילו ניט װעגן דעם. בלױז אײן זאַך דאַרפֿסטו טאָן, — פֿלעגט זי שטיפֿן, — האָב מיך ליב!
„העכער אַ יאָר האָב איך אַזױ געלעבט. אין זיסן חלום, און אין שרעק. איך האָב מער ניט געקענט אַריבערטראָגן. די מורא, אַז מען װעט אַרעסטירן פֿרענסיסן, האָט מיך משוגע געמאַכט. איך בין זיכער געװען משוגע, אַנדערש װאָלט איך ניט געקענט טאָן, װאָס איך האָב געטאָן".
פרעד איז שטיל געבליבן. טרערן זענען גערונען פֿון זײַנע אױגן.
„װאָס האָסטו געטאָן?"
„אײנמאָל, שפּעט בײַנאַכט", האָט פֿרעד געזאָגט, „װען איך בין געװען בײַ פֿרענסיסן אין װױנונג, האָב איך איר געזאָגט, אַז אױב זי גיט ניט אױף דאָס האַנדלען מיט בראָנפֿן, און גײט ניט מיט מיר, לאָז איך זי איבער.
„זי האָט מיך אָנגעקוקט, װי זי װאָלט מיר ניט געגלױבט. אירע שײנע אױגן זענען געװאָרן צװײ מאָל די גרױס, און זענען אָנגעפֿילט געװאָרן מיט טרערן.
„מײנסט עס ערנסט, פֿרעד ? — האָט זי מיך שטיל געפֿרעגט.
„איך בין געװען משוגע, און איך האָב געענטפֿערט: יאָ, איך מײן עס ערנסט, פֿרענסיס. אױב דו גײסט ניט מיט מיר, גײ איך אַװעק פֿון דיר. נאָך הײַנט בײַנאַכט גײ איך אַװעק.
„האַ, — האָט פֿרענסיס װי זיך געבעטן בײַ מיר, — האָסט געקראָגן אַן אַנדערע, האַ? איך בין דיר נמאס געװאָרן ?
„איך זאָג דיר, אַז איך בין געװען משוגע. איך האָב ניט געװוּסט, װאָס איך רעד", האָט פֿרעד געכליפּעט.
„װײסטו, װאָס איך האָב איר געענטפֿערט?"
„װאָס, פֿרעד?"
„יאָ — האָב איך געזאָגט, — אױב דו גײסט ניט מיט מיר אַװעק, װעל איך חתונה האָבן מיט אַן אַנדערער!"
פֿרעד האָט פֿאַרדעקט זײַן פּנים מיט בײדע הענט און האָט שטיל געכליפּעט.
„נו, פֿרעד, און דערנאָך װאָס האָט פּאַסירט?"
„זי איז געװאָרן היסטעריש: — גײ פֿון דאַנען! פֿאַרנעם זיך! דו פֿאַררעטער! גײ צו דײַן מױד! גײ! שױן, די מינוט! אַרױס פֿון דאַנען, אומדאַנקבאַרער, לױזיקער נעגער! אַרױס פֿון מײַן הױז!
„איך האָב מורא געהאַט, אַז די שכנים פֿון הױז זאָלן זיך ניט צונױפֿלױפֿן", האָט פֿרעד שטיל גערעדט. „איך האָב זי געװאָלט אײַנשטילן, האָב איך זי אַרומגענומען . . . — איך האָב דיך ליב, פֿרענסיס! בלױז דיך האָב איך ליב, — האָב איך געזאָגט און איבערגעזאָגט אפֿשר צען מאָל. אָבער זי איז געװאָרן נאָך מער היסטעריש, און האָט נאָך העכער געשריגן —נעם אַרונטער דײַנע שמוציקע לאַפּעס פֿון מיר! אַרױס פֿון דאַנען!
„פּלוצעם האָט זיך אַן עפֿן געטאָן די טיר. די שכנים און מענטשן פֿון גאַס האָבן ,װײַזט אױס, דערהערט אירע געשרײען און זענען זיך צוזאַמענגעלאָפֿן. זײ האָבן מיט אײן שטױס אױפֿגעבראָכן די טיר".
פֿרעד האָט אַ טיפֿן זיפֿץ געטאָן.
„זײ האָבן געזען, װי איך האַלט פֿרענסיסן אין מײַנע אָרעמס. זײ האָבן געזען, װי זי האָט זיך פּראָבירט אַרױסרײַסן פֿון מײַנע אָרעמס. זײ האָבן געהערט, װאָס זי האָט געשריגן, זײ האָבן אױך געהערט, װי איך האָב געשריגן, אַז איך האָב זי ליב, — און פֿאַרטיק: איך בין אָפּגעקאָכט געװאָרן.
„הענט, אפֿשר טױזנט הענט האָבן מיך אַרומגעכאַפּט . . . הענט האָבן מיך אָנגעכאַפּט בײַ מײַן האַלדז און מיך שיִער ניט דערװאָרגן . . . . . .פױסטן האָבן געהאָגלט איבער מײַן קאָפּ און איבער מײַן פּנים. . . איך בין באַגאָסן געװאָרן מיט בלוט . . .
„אַ שטריק ברענגט, אַ שטריק! — האָט עמעצער געשריגן.
„דערהרגעט אים! הענגט אים! לינטשט אים! — האָבן שטימען געשריגן.
„די פּאָליצײ האָט מיך אַרױסגעראַטעװעט".
אַ טױטע שטילקײט האָט אונדז אײַנגעהילט.
פֿרעד האָט געבראָכן די שטילקײַט.
„אין געריכט האָבן זײ אַלע עדות געזאָגט, װאָס זײ האָבן געזען און געהערט.
„מען האָט אױך געבראַכט אין געריכט פֿרענסיסעס קלײד, װאָס איז געװען צעריסן און צעפֿליקט אין עטלעכע פּלעצער".
„נו, און פֿרענסיס, װאָס האָט זי געזאָגט?"
פרעד האָט אױפֿגעהױבן זײַן שײנעם קאָפּ אינדערהױך. זײַנע שװאַרצע אױגן האָבן געפֿינקלט. ער האָט זיך צעלאַכט. צװײ שורות װײַסע, שטאַרקע צײן האָבן אַרױסגעשײַנט.
„בײַ יעדער געלעגנהײַט האָט זי געכאַפּט אַ קוק אױף מיר", האָט ער לאַכנדיק געענטפֿערט. „זי װאָלט מיך געװיס געראַטעװעט, װען ניט דער הונט, דער פּראָקוראָר", האָט ער צוגעלײגט מיט ביטערקײט.
„זי איז געזעסן אױפֿן עדות-שטול, און האָט געװײנט די גאַנצע צײַט", האָט פֿרעד געזאָגט מיט װײטאָג.
„ער איז געקומען אין דײַן װױנונג? — האָט דער הונט זי געפֿרעגט.
„יאָ, — האָט זי געענטפֿערט. — אָבער איך בין זיכער, אַז ער איז געקומען מיט אָרנטלעכע כּװנות.
„דאָס װעט שױן דאָס געריכט באַשליסן, — האָט דער הונט געלאַכט.
„ער האָט דיך אײַנגעקלאַמערט אין זײַנע אָרעמס?
„ענטפֿער: יאָ, צי נײן?
„יאָ, — האָט פֿרענסיס געענטפֿערט. — אָבער . . .
„און ער האָט געשריגן, אַז ער האָט דיך ליב? אָיז עס אמת?
„יאָ, אָבער ער האָט ניט געמײנט קײן שלעכטס, — האָט זי זיך כּמעט װי געבעטן.
„װאָס ער האָט געמײנט, װעט שױן שפּעטער באַװיזן װערן, — האָט דער הונט געלאַכט סאַדיסטיש.
„און דו האָסט געשריגן: לאָז מיך אָפּ! אמת?
„איז אמת, אַז דו האָסט געשריגן: נעם אַראָפּ דײַנע שמוציקע לאַפּעס פֿון מיר, דו נעגער? אמת?
„יאָ, אָבער . . .
„האָסט אױך געשריגן: אַרױס פֿון דאַנען? אמת? ענטפֿער, איז דאָס אמת?
אַזױ איז פֿאַרפֿלאָכטן געװאָרן קעגן מיר אַ שרעקלעכע נעץ. עס איז פֿעסטגעשטעלט געװאָרן אין געריכט, אַז איך האָב, הײסט עס, געװאָלט פֿאַרגװאַלדיקן פֿרענסיסן.
„בלױז פֿינף מינוט און איך בין געפֿונען געװאָרן שולדיק. איך האָב געקראָגן צען יאָר.
„נו, װאָס קענסטו מיר העלפֿן?"
עס איז מיר געװאָרן שװער אױפֿן האַרצן. איך בין געװען זיכער, אַז דער יונגער בחור האָט דערצײלט דעם רײנעם אמת. אָבער עס איז אױך קלאָר געװען, אַז עס איז ניטאָ קײן מעגלעכקײט אים אַרױסצוראַטעװען פֿון טורמע.
„פֿרעד, איך װעל דיר זאָגן דעם רײנעם אמת", האָב איך זיך געװענדט צו אים. „קײנער װעט דיר ניט גלױבן. די פֿאַקטן זענען קעגן דיר".
„װאָס מײנסטו מיט דעם?" איז פֿרעד אַ ביסל אױפֿגערעגט געװאָרן. „װעל איך דאָ מוזן פֿױלן גאַנצע צען יאָר?"
„קענסט דען באַװײזן, אַז ביסט געװען פֿרענסיסעס געליבטער? װאָס דענקסטו, מען װעט דיר גלױבן אױפֿן װאָרט? מען װעט דיך אױסלאַכן" . . .
„געװיס קען איך באַװײַזן, אַז איך זאָג דעם אמת. זיכער קען איך באַװײַזן", האָט פֿרעד גיך גערעדט און זײַן אױפֿרעגונג איז געשטיגן.
„װי אַזױ?"
„איך האָב עטלעכע מתּנות, װאָס זענען שטומע עדות. זײ קענען ניט רעדן. איך האָב בריװ. אירע בריװ האָב איך!"
איך האָב אַ ציטער געטאָן פֿון פֿרײד.
„טאָ װאָס שװײַגסטו, אײַזל!" האָט דעניעל אױסגעשריגן. „װאָס שרײַבט זי אין די בריװ? װען האָסטו געקראָגן די בריװ?"
פֿרעד האָט גיך און מונטער גערעדט: „אײנמאָל איז מײַן מאַמע קראַנק געװאָרן. פֿיר װאָכן איז מײַן מאַמע געלעגן צו בעט. איך האָב ניט געקענט אַרבעטן. איך בין געװען אינדערהײם מיט מײַן קראַנקער מאַמען".
„האָט זי דעמאָלט געשיקט די בריװ?"
„יאָ".
„װיפֿל?"
„פֿיר. פֿיר בריװ האָט זי מיר געשיקט, און איך האָב זײ נאָך. מײַן מאַמע האָט זײ".
„געדענקסט, װאָס זי האָט געשריבן?"
„צי איך געדענק?" האָט זיך פֿרעד צעלאַכט. „יעדעס װאָרט געדענק איך. אין אײן בריװ שרײַבט זי מיר:
„מײַן ליבער, זיסער פֿרעד: — איך האָף, אַז דײַן מאַמע װעט גיך געזונט װערן. עס איז אומעטיק און זײער שװער אָן דיר. איך האָב גאָרניט געװוּסט, אַז איך בין אין דיר אַזױ פֿאַרליבט. אָן דיר, פֿרעד, זענען מײַנע טעג פּוסט, און די נעכט אומעטיק. גאָט זאָל העלפֿן, אַז דײַן מאַמע זאָל װאָס גיכער געזונט װערן, און זאָלסט צוריקקומען צו מיר. אײביק דײַנע, פֿרענסיס.
„פּ. ס. איך טרײַב אַלײן דעם אױטאָמאָביל. איך װיל ניט, אַז עמעצער זאָל פֿאַרנעמען דײַן פּלאַץ לעבן מיר. איך האָף, אַז דו שאַצסט דאָס אָפּ ריכטיק".
„זי קען שײן שרײַבן, די מכשפֿה", האָט זיך דעניעל הילכיק צעלאַכט.
„הער, פֿרעד, די בריװ קענען פֿאַר דיר עפֿענען די טירן פֿון פּריזאָן. דאַכט זיך, אַז קענסט קריגן אַ נײַאָצעס. גיב מיר די בריװ, און איך װעל זיך באַראַטן מיט אַ גוטן אַדװאָקאַט".
צװײ שװאַרצע אױגן האָבן זיך אָנגעצונדן. „יאָ?" — האָט פֿרעד אַ פֿרײלעכער אױסגעשריגן.
„יאָ, איך בין כּמעט װי זיכער".
„נאַ דיר מײַן רינג! זעסט דעם גרױסן גאָלדענעם רינג, װאָס איך טראָג? דאָס איז אײנע פֿון די מתּנות, װאָס פֿרענסיס האָט מיר געגעבן. נעם דעם רינג", האָט פֿרעד גיך גערעדט, „און ברענג אים צו מײַן מאַמען. איך װעל איר שרײַבן װעגן דעם. װעסט איר װײַזן דעם רינג, װעט זי דיר געבן די בריװ".
ער איז געשטאַנען האַרט לעבן מיר. ער האָט מיט זײַן צונג באַנעצט זײַן פֿינגער, און האָט האַסטיק אָנגעהױבן אַרונטערצוציען דעם גאָלדענעם רינג פֿון זײַן פֿינגער.
פּלוצעם האָט ער זיך אָפּגעשטעלט און האָט אױסגעגלאָצט זײַנע אױגן אױף מיר:
„װאָס זאָגסטו, איך קען קריגן אַ נײַעם פּראָצעס? װעט מען דאַרפֿן פֿאָרלײענען אירע בריװ אין געריכט?"
„געװיס".
פֿרעד האָט אַרײַנגעשטעקט זײַנע הענט אין די קעשענעס, און מיך מאָדנע קאַלט אָנגעקוקט. קאַלטע װערטער זענען געפֿאַלן צו דער ערד, װי פֿאַרפֿרױרענע פֿײגל:
„מען װעט לײענען די בריװ . . . מען װעט אױסגעפֿינען דעם אמת . . . די צײַטונגען װעלן טומלען װעגן דעם . . . אירע פֿרײַנט און איר פֿאַמיליע װעלן זי פֿאַרדאַמען . . . איר גאַנץ לעבן װעט רוינירט װערן . . . אַ נעגערס געליבטע! — װעט מען אױף איר . . . — נײן! נײן!" האָט פֿרעד געשאָקלט מיטן קאָפּ. „נײן, פֿרענסיס, איך װעל דאָס ניט טאָן! איך װעל בעסער פֿױלן דאָ מײַן גאַנץ לעבן".
„פֿרעד?!"
„נײן! נײן, מײַנע פֿרײַנט! . . . אַ דאַנק! אַ גרױסן דאַנק אײַך! איך קען גיט, איך" . . . ער האָט זיך באַגאָסן מיט טרערן.
ררר . . . ררר . . . דער טורמע-גלאָק האָט זיך צערעװעט. די סוף װינטערדיקע זון איז פֿאַרדעקט געװאָרן מיט שװאַרצע כמאַרעס. עס איז געװאָרן קאַלט און װינטיק. די צװײ שעה פֿרײַהײַט האָבן זיך געענדיקט. די אַרעסטאַנטן זענען צוריק אַרײַן אין זײערע קעמערלעך, יעדער מיט זײַן אומעט און זײַן פּײַן.
“I’ve got a big favor to ask you,” Daniel addressed me out of the blue.
“What?”
“My buddy, my kin, is in here three years already. He’s innocent. He’s been sentenced to ten whole years. Can you maybe do something for him? You’re going to be on the outside soon. Maybe you can help him? He’s innocent.”
We agreed that the next day, Sunday, when they let us outside for fresh air for a whole two hours, I would talk it over with Daniel’s relative, Fred. The yard, which was surrounded by brick walls and barbed wire, was where convicts could walk, gather in small groups, and take in fresh air.
Guards surrounded the yard, armed and stationed in corners, watching the prisoners’ every move. Additional guards kept watch with machine guns from little booths on top of the stone walls, following each inmate with binoculars.
These were the last days of winter. The sun was already starting to warm up. The sky was blue and clear.
“My, what a nice day! What lovely weather!” The prisoners greeted one another and gulped the clean fresh air into their thirsty lungs. They enjoyed the little bit of outdoor freedom like children and basked in the warm rays of sun.
Daniel, Fred, and I gathered near a sunlit wall.
Fred, a tall, young, good-looking Negro, shook my hand warmly like a friend.
“I hear you’re a true friend of ours.”
“Yes,” I answered.
“Daniel tells me you’ve got good connections with influential white people. Is that true?”
“I also know influential Negroes. Tell me what you want. I’m getting out of here soon. Maybe I can help you.”
Fred was silent.
“Speak up. You gone dumb?” Daniel goaded Fred impatiently. “Tell him. This is your only chance. You wanna rot here another seven years? Start talking, you damn fool!”
Fred was silent.
“How old are you, Fred?” I eased into the conversation.
“Twenty one,” answered Fred.
“So that means you were eighteen when you ended up here?”
“Yeah.”
“Do you have anyone on the outside?”
“My mother and two little sisters.”
“Where’s your father?”
“He was killed in an accident at the brick factory where he worked.”
“What did you get sent away for?”
Fred was silent.
“Open your trap, you dumb ass! Speak, you fool Negro!” Daniel yelled at Fred.
Fred was silent.
“Did you murder someone, Fred?” I asked.
“No.”
“Did you steal something?”
“No, not that either.”
“Are you guilty, Fred?” I pushed him. “Tell the truth, don’t be ashamed. If you’re guilty, nothing will help. You’ll have to serve out your sentence.”
“No, I’m not guilty. Believe me. I shouldn’t be here,” he pleaded with me. “I swear to God, on my father’s grave, I’m not guilty. I’ve been locked up for no good reason!”
“Do you want to get out of here?”
Two large, dark glistening eyes pleaded with me in sincere yearning.
“Will you help me?”
“First, tell me what happened, Fred! Then I can tell you my take, if I think something can be done. I’ll tell you the truth, even if it hurts.”
“I don’t think anyone can help me.”
“I’ll know about that, but only when I learn the facts.”
“What do you want to help me for, a Negro stranger? Why should you take on my troubles? It’s a long story. I’m sure the whole thing won’t interest an outsider.”
“Don’t worry, Fred,” I encouraged him. “Tell me the whole story from the beginning.”
Disoriented, he looked at me and at Daniel.
“Start talking already, or go to hell.” Daniel lost his patience. “Friends want to do him a favor, and he’s putting on airs like a prima donna.”
“Why can’t you understand that it’s my personal business? This is holy for me –I can’t just pour out my private secrets to a stranger,” Fred begged Daniel.
“Oh, I’ve already heard this twenty times!” Daniel was livid. “You want to rot in prison for a bitch?”
“Oh, you think all white women are just bitches, Daniel, and all white men are lynchers.”
“You’re a damn liar and a dumb ass. I never said anything like that,” Daniel fumed. “What I say is,” he waved his long hands, “that any woman who could betray a man so shamefully is a bitch. And very few whites are prepared to stick their necks out for us Negroes.
“I’m right, aren’t I?” Worn out from his speech, Daniel turned to me.
“That’s not what we’re here for,” I said. “Fred, you know very well that I’m leaving tomorrow. If you want, you can tell me, Fred. If you don’t, you don’t have to, and you can quit squabbling like hens.”
Fred spoke.
At first, he had a hard time with it. He struggled and forced himself to tell the details of his tragic story. But once he got warmed up, the words flowed from his mouth clearly and with feeling, as if he were reading from a book.
“I worked for a business,” he began quietly. “I drove a freight truck. The company manufactured soda-water, large and small bottles of soda-water.
“Monday mornings I loaded up the back of the truck with crates full of soda-water bottles. I drove out during the day, and by evening I’d get to the nearby city, where I delivered the goods to a big restaurant.
“The boss’s daughter used to ride with me. Frances, a tall, slim, pretty blonde. Frances had a smart head on her shoulders. She was smarter than any white man I know,” Fred spoke proudly of Frances.
“She reckoned the accounts with the restaurant owners, and collected the payments for the inventory.
“Then we’d drive back home the next day. Frances used to spend the night in a small, two-room apartment that she kept for these business trips. I stayed in a cheap rooming house on the Negro side of town.
“Three times a week, we packed up cases of soda-water, and brought back cases full of empty bottles. Three nights a week we stayed over in that city nearby.
“I had it good,” Fred sighed. “The work was easy, like a game really. I was getting good wages, and I could help out my mother and two kid sisters. Isn’t that right, Daniel?”
“So far he’s telling the honest truth, as far as I know,” answered Daniel.
“One time, there was an evening when I brought the delivery to the restaurant as usual. The owner came out and whispered something in Frances’s ear.
“‘Come with me,’ Frances told me. She looked pale and nervous.
“‘Where to, Frances?’ I asked.
“‘Come with me,’ she tugged at my arm, ‘and quit asking questions.’
“She took me to her apartment. I had never been there before.
“‘We’ve got to wait here ‘til morning,’ Frances said. She was still acting nervous.
“‘How come, Frances?’ I asked her, probably ten times.
“‘It’s none of your business,’ she answered me angrily. ‘Sit here and shut up.’
“All of a sudden the whole set-up made sense. Sure, I had been driving a truck full of seltzer bottles, but there had also been a sealed case of bootleg whiskey bottles in the truck.
“That case,” Fred cocked his head to me, “I never loaded it on. Someone else put it in the truck, and the restaurant owner took it out.”
“How did you come to the conclusion that the closed case had bottles of whiskey?”
“Because I used to smell alcohol coming from the back of the truck a lot. I would mention it to Frances, but she’d wave it off and say I must be smelling the gasoline.
“It got late.
“‘You’re going to have to spend the night here,’ Frances said to me.
“‘Where?’ I asked in shock.
“‘I’ll sleep in my bedroom,’ Frances answered me, ‘and you’ll find a spot on the floor in the other room. But you better know,’ she warned me, ‘if you get fresh, I’ll shoot you like a dog. Oh what? You think I’m kidding?’ she asked me distrustfully. ‘Then do me a favor and take a look at this.’ She took out a small revolver from her large leather handbag and made sure I saw it.
“‘What are you talking such nonsense for, Frances?’ I asked her. ‘You don’t really think I’m going to get fresh, do you? You know me. You can be sure you won’t have to use that little game-piece with me.’
“‘You better be right, if you want to keep living on this green Earth. And just one more thing,’ she added. ‘In an hour, I’m going to telephone the restaurant owner. So don’t get startled when I come into the room where you’re going to be sleeping. That’s where the phone is. But just you remember, I’m always carrying this revolver with me.’
“She went into her bedroom and locked the door from inside.”
Fred went quiet.
Daniel and I waited silently.
“I don’t deny it,” Fred started speaking softer, like he was afraid of being overheard. “I couldn’t fall asleep.”
“Speak up. What are you mumbling for?” Daniel snapped.
“I was so upset,” continued Fred a bit shakily. “I was scared of the police, Frances… and the gun… I just couldn’t sleep. I tossed and turned… until, at some point I must have dozed off a bit.
“Then, like I was dreaming, I heard Frances unlock her bedroom door… I heard her footsteps… I felt hot and cold at the same time… I broke out in a fever… I was drenched in sweat… I pulled the blanket over my head and wrapped myself up… Her steps got closer… My God, I thought my head would split open… My heart was pounding like a hammer… I couldn’t catch a breath… I felt like I was suffocating… I wanted to scream, but I didn’t make a sound…
“Suddenly, the whole room rocked. No, it was the entire house shaking…
“Frances tripped on something and took a fall – right onto me… I don’t know how it happened. It happened in the blink of an eye. I only know that Frances was laying in my arms… I felt the warmth of her slender, soft body… I was paralyzed.
“‘Help me up, Fred,’ Frances said gently and quietly to me. She knew it wasn’t my fault, just like I knew it wasn’t her fault she fell.
“‘Of course. Of course,’ I mumbled… but I couldn’t move a muscle… Frances tried to stand up, but instead — I don’t know if it was my fault or not, we pressed our lips together… She pressed up on me so warm and soft, like a child. I wrapped her in my arms… I felt a heavenly bliss all through my body,” Fred cried quietly… “Oh, I was so grateful to her. Lord, was I happy… I showered her with sweet passionate kisses...”
“Quit crying, and quit it with your poetry,” shouted Daniel. “Get to the point.”
“Oh shut your trap, you ignorant Negro!” growled Fred. “You’re lucky you’re kin, man. If you weren’t, I’d sock you good. You’re way out of line...”
An armed guard walked slowly and deliberately past us.
“You can keep talking,” I told Fred. “He’s far away. He can’t hear us. Tell me what happened after that night, and you can keep it short now.”
“After that night,” Fred continued, “we became intimate friends. I loved Frances heart and soul. She was older than me, and more experienced. She had already been married once before. For me, Frances was the first woman I loved. I loved her differently than I loved my momma or my little sisters. She meant more to me than my own life. Do you know what I mean?” Fred asked me.
“It’s hard for me to find the words to say how much I love Frances,” Fred continued trying to describe his feelings for Frances. “Take me for instance, I am me: I am Fred. Fred who has a beloved mother, and two beloved little sisters. But without my Frances, I’m not me anymore – I’m a stranger to myself, and everything around me seems like a foreign country.
“I went around in a dreamy reverie. I giggled to myself, and smiled at strangers. I was feeling so good. I was the luckiest man on earth.
“There was just one thing that soured my happiness. I was terrified that one fine day, we would get caught with the hooch and both of us would get sent to jail. That thought gnawed on me so I couldn’t ever relax. At night, when I was sleeping, I saw visions of Frances in chains, surrounded by ‘coppers.’ I screamed in my sleep a lot. My momma would wake me up and ask what I was dreaming about. I would just laugh in happy relief that it had only been a dream.”
“So did you say all this to Frances?”
“Of course,” Fred answered. “I pleaded with her to give up the bootleg business. But she just laughed at me.
“‘Don’t worry,’ she would soothe me, ‘just leave everything to me and don’t even give it a thought. You just have to do one thing,’ she’d say playfully. “Love me!’
“I lived like that for over a year. In a sweet dream, and in fear. I couldn’t take it anymore. Being so scared Frances would get arrested was just driving me crazy. I really must have been crazy, because there’s no other way I would have done what I did.”
Fred went silent.
“What did you do?”
“Late one night,” said Fred, “when I was at Frances’s apartment, I told her that if she wouldn’t give up the bootleg racket and go away with me, I would leave her.
“She gave me a look like she couldn’t believe me. Her pretty eyes got twice as big, and filled up with tears.
“‘Do you really mean that, Fred?’ she asked me softly.
“I really was crazy, so I told her: Yes. I mean it for real, Frances. If you don’t come with me, I’m leaving you. I’ll leave this very night.
“‘Huh?’ Frances was almost begging me, ‘Did you find another girl? Huh? You don’t like me anymore, is that it?’
“I’m telling you. I was nuts. I didn’t know what I was saying,” Fred sobbed.
“Do you know how I answered her?”
“How, Fred?”
“‘Yes,’ I told her. ‘If you don’t go away with me, I’ll marry someone else!”
Fred covered his face with his hands and wept quietly.
“Okay, Fred. And then what happened?”
“She got hysterical: ‘Get out of here! Get lost, you double-crosser! Go off to your tramp! Scram! Right now, this minute! Get out of here, you ungrateful, lazy Negro! Get out of my house!’
“I was terrified the neighbors would rush in,” whispered Fred. “I wanted her to quiet down, so I held her… ‘I love you, Frances! I love only you.’ I said it over and over about ten times, but she got even more hysterical and screamed even louder: ‘Get your filthy paws off of me! Get the hell out of here!’
“Suddenly, the door opened. The neighbors from the building, and from across the street, had heard her screaming and ran over. They broke through the door with a single bang.”
Fred gave a heavy sigh.
“They saw me holding Frances in my arms. They saw her trying to get out of my arms. They’d heard what she’d been yelling, and they heard me yelling that I love her. That was it. I was cooked.
“So many hands, maybe a thousand hands, grabbed me… The hands squeezed my neck, nearly strangled me…… Fists drove into my head, and all over my face… I was drenched in blood.
“‘A rope! Get a rope!’ someone bellowed.
“‘Kill him! Hang him! Lynch him!’ I heard voices yell.
“The police got me out of there.”
A dead silence fell over us.
Fred broke the silence:
“In court they all testified about what they had seen and heard.
“They also brought in Frances’s dress as evidence. It was ripped and torn in a few spots.”
“And Frances, what did she say?”
Fred lifted up his handsome face. His black eyes sparkled. He let out a laugh. His two rows of strong white teeth gleamed.
“She caught as many glances of me as she could,” he grinned. “She definitely would have saved me, if it hadn’t been for the prosecutor, that dog,” he added bitterly.
“She sat in the witness-booth and cried the whole time,” Fred winced.
“‘Did he enter your apartment?’ That dog asked her.”
“‘Yes,’ she answered, ‘but I know he came in with decent intentions.’”
“‘That’s for the court to decide,’ the dog laughed.
“‘Did he seize you in his arms?’
“‘Answer: yes or no?’
“‘Yes,’ answered Frances, ‘but…’
“‘And he hollered that he loved you? Is that true?’
“‘Yes, but he didn’t mean anything wrong by that,’ she was practically begging.
“‘What he meant will soon become clear,’ the dog laughed sadistically.
“‘And you screamed ‘let me go!’ True?’
“‘And it is true that you screamed: ‘Get your filthy paws off of me, you Negro’? Didn’t you?’
“‘Yes, but…’
“‘And you also screamed ‘get out of here?’ Didn’t you?’ Answer, true or false?’
“So that’s how I got tied up in this horrible net. The court concluded that I had intended, in so many words, to rape Frances.
“Five minutes was all it took to find me guilty. I got ten years.
“So? Can you help me?”
I felt a heaviness in my heart. I was certain that the young man had told me the honest truth. But I also knew for certain there was no way to free him from prison.
“Fred, I’m going to tell you the honest truth,” I said directly to him. “No one is going to believe you. The facts are against you.”
“What do you mean by that?” Fred was getting a bit upset. “Am I really going to have to rot here for a full ten years?”
“Well, can you really prove that you were Frances’s lover? What do you think? Is someone going to take you at your word? They’ll just laugh at you”...
“Of course I can prove that I’m telling the truth. Absolutely I can prove it,” Fred’s speech sped up and he became more agitated.
“How?”
“I have a few gifts. They’re silent witnesses—they can’t actually speak. I have letters. I have her letters!”
I shuddered for a moment in joy.
“Well why didn’t you say so, you dumb ass!” yelled Daniel. “What did she write in those letters? When did you get them?”
Fred explained with enthusiasm: “One time, my mother was sick. She was in bed for four weeks. I couldn’t work. I was at home with my sick momma.”
“That’s when she sent the letters?”
“Yes.”
“How many?”
“Four. She sent me four letters, and I still have them. My momma has them.”
“Do you remember what she wrote?”
“Do I remember?” laughed Fred. “I remember every word. In one letter she says to me:
My dear, sweet Fred: I hope your mother feels better soon. It is so hard and lonely without you. I hadn’t understood how deeply I am in love with you. Without you Fred, my days are empty, and my nights are desolate. I pray to God your mother returns to health soon, and you return to me. Forever yours, Frances.
P.S. I’m driving the truck myself. I don’t want anyone else to take your place next to me. I hope you appreciate that.
“That bitch sure can write,” laughed Daniel loudly.
“Listen Fred, those letters could open the prison gates for you. You could probably get a new trial. Give me the letters, and I’ll get advice from a good lawyer.”
His black eyes lit up. “Really?” Fred shouted with joy.
“Yeah, I’m almost certain.”
“Here, take my ring! You see this big gold ring I’m wearing? That’s one of the gifts Frances gave me. Take the ring,” Fred gushed, “and bring it to my momma. I’ll write her about it. You show her the ring, and she’ll give you the letters.”
He stood right next to me. He stuck his finger in his mouth and eagerly worked off the gold ring.
And then, in an instant, he stopped and stared at me:
“What do you mean a new trial? Will they have to read her letters out loud in court?”
“Of course.”
Fred planted his hands in his pockets and glared at me with a strange chill. Cold words fell to the ground like frozen birds:
“They’re going to read the letters… They’ll find out the truth… The papers will make such a ruckus over it… Her friends and family will cut her off… Her whole life will be ruined… They’ll call her “a Negro’s lover!”... - No! No!” Fred shook his head. No Frances, I won’t do it! I’d rather rot here my whole life.”
“Fred?!”
“No! No, my friends!... Thank you! Really, thank you! I can’t, I just…” he broke down in tears.
RRR… RRR… The prison’s alarm sounded. Dark clouds covered the late winter sun. It had gotten cold and windy. The two hours of freedom concluded. The prisoners went back to their cells, each one with his own sorrow and pain.
