Apr 21, 2019
INTRODUCTION
In the Future City of Edenia (1918) is by any measure an unusual book. One of the few works of utopian science fiction in Yiddish literature, it envisions an ideal of the Jewish Folkists of the interwar period, namely Jewish cultural autonomy on European soil. The protagonist Zalmen Kindishman finds himself in the Ukrainian city of his birth after a career abroad, including several years in Palestine. What he finds is a futuristic land in which scientific endeavor, scholarly inquiry, and political harmony between ethnic groups have ushered in an age of creativity and tranquility which Kindishman finds so wondrous and wonderful that he is ultimately ill-equipped to deal with his emotional exhilaration. Edenia’s author, Kalman Zingman (1889−1929), began as a small businessman with literary aspirations. Eventually, with the proceeds from selling his textile shop and the political liberalization of post-Empire Ukraine, Zingman established a press and began publishing literary works, journals, and newspapers. His efforts first in Kharkov and then in Kaunas and Berlin reveal the dynamism of an enterprising man of letters in interwar Jewish Eastern Europe. The aura of hope in the heady ferment of that period promoted a flowering of political and cultural thinking about Jewish self-determination in Europe. While not a literary masterpiece, Edenia is a wide-eyed and charming fantasy of the possibilities for Jewish life.
(For more on Zingman and Edenia see Gennady Estraikh, “Utopias and Cities of Kalman Zingman, an Uprooted Yiddishist Dreamer” East European Jewish Affairs 36:1 (2006): 31 – 42.)
Click here to download a PDF of this text and its translation
Read part 1 of this story here
XI
זיי האָבן זיך אַרײַנגעכאַפּט אין דער בופֿעט־אַלעע וווּ זיי האָבן לײַכט צוגעביסן און זיך גענומען ווײַטער באַקוקן דעם גרויסן, גרענעצלאָזן פּלאַץ. פֿון דער ווײַטן האָבן זיי דערזען דאָס אָנקומען פֿון די שולקינדער, עס האָט זיך צו זיי דערטראָגן דאָס מילדע געזאַנג פֿון טויזנטער יונגע שטימעלעך, פֿון פֿיר־פֿינף־יאָריקע קינדער, וועלכע קומען דאָ הײַנט פֿײַערן זייער באַליבטן קינדער־יום־טובֿ – ל״ג־בעומר. קינדישמאַן און יוגענדבוים האָבן פֿאַרנומען אַ פּלאַץ אויף דער אָנזיכט־גאַלעריי. דער שטראָם פֿון די אָנקומענדיקע קינדער איז אַלץ גרעסער געוואָרן. ייִנגלעך, מיידלעך, פּאָרלעכווײַז, מיט לײַכטנדיקע שײַנענדיקע געזיכטעלעך, אונטער דער אָנפֿירונג פֿון זייערע לערערינס און לערערס מאַרשירן אויפֿן „פֿרײַהייטספּלאַץ“, יעדעס קינד האָט אין האַנט אַ פֿײַל־און־בויגן – דער סימוואָל פֿון הײַנטיקן יו״ט. אויפֿן לאַץ – אַ פֿעלדבלימל וועלכע זיי האָבן אין וואַלד אָנגעריסן, פֿון וואַנען זיי קומען איצט אָן. דאָס ערשטע פּאָרל, וואָס ס׳האָט זיך באַוויזן און וואָס האָט זיך דערנענטערט צו די טריבונעס האָט געהאַלטן אַ פֿאָן, אויפֿן פֿאָן אַן אויפֿשריפֿט:
מיר טאַנצן און שפּילן
מיר לאַכן און שטיפֿן.
מיר – ייִדישע קינדער,
הײַנט איז אונדזער יום־טובֿ – ל״ג־בעומר!
די מוזיק פֿון פֿאַרבאַנד פֿון די מיטלשולן און קינדער־גערטנער וועלכער האָט שוין פֿאַרנומען אַ טריבונע, שפּילט דעם קינדער־הימען און די קינדער, זינגענדיק מאַרשירן, מיט אויסגעשטעלטע בריסטעלעך, אָפֿענע העלדזעלעך, פֿלאַמענדיקע בעקעלעך און אייגעלעך, זינגען זיי אַלע ווי איינער:
זומער, זומער
גייען מיר אין וואַלד (2 מאָל)
זינגען דאָרטן פֿייגעלעך,
פֿייגעלעך, –
יונג און אַלט. (2 מאָל)
ווינטער, ווינטער,
ליגן מיר אין שניי; (2 מאָל)
קולקעס שניי וואַרפֿן מיר,
וואַרפֿן מיר –
איינס און צוויי. (2 מאָל)
פּסח, פּסח,
שפּילן מיר אין ניס; (2 מאָל)
צעגרינען זיך די גרעזעלעך,
גרעזעלעך –
פֿון זומער – אַ געריס. (2 מאָל)
סוכּות, סוכּות,
שפּילן מיר אין סכך, (2 מאָל)
ווינטן קאַלטע פֿײַפֿן שוין,
פֿײַפֿן שוין –
באַרעגנט ווערט דער דאַך. (2 מאָל)–
קינדער, קינדער,
גייט זשע טריט בײַ טריט; (2 מאָל)
מעג דונערן און בליצן,
בליצן –
אונדז אַרט עס ניט!… (2 מאָל)
זלמן קינדישמאַן איז געזעסן און זיך צוגעהערט צו דעם זיס־מעלאָדישן קינדישן געזאַנג, און אין דעם מאָמענט וואָלט ער דאָס גאַנצע לעבן זײַנס אָפּגעגעבן צו ווערן צוריק אַ קינד. אַ קליין פֿיריאָריק ייִנגל, מאַרשירן צוזאַמען מיט זיי, און זינגען צוזאַמען מיט זיי דעם נאַיִוון קינדערשן ליד פֿון זומער און ווינטער... נאָר דאָ האָבן אים זײַנע געדאַנקען איבערגעריסן דאָס פּײַקלען פֿון די פּײַקלער, וועלכע האָט באַטײַט, אַז די ערשטע אָפּטיילונג פֿון לידער־געזאַנג איז געענדיקט און איצט וועט פֿון די טריבונעס דערקלערט ווערן פֿאַר די קינדער די באַדײַטונג פֿון ל״ג־בעומר. איינציקווײַז זײַנען אויף דער הויפּט־טריבונע אַרויף קינדער פֿון די עלטערע קלאַסן, עלטערן, די פֿרעבעליסטינס און לערערס און ס׳האָט זיך געענדיקט די צווייטע אָפּטיילונג. די שענסטע אָפּטיילונג איז געווען די דריטע ווען דאָס פּײַקל האָט ווידער אָנגעהויבן פּײַקלען און ס׳האָט זיך אָנגעהויבן די קינדער־פֿאָרשטעלונג, וווּ ס׳האָבן אָנטייל גענומען ביז 200 קינדער אין דער פּיעסע „ל״ג־בעומר“.
זלמן קינדישמאַן האָט זיך ניט געקענט אָנקוקן פֿון דאָס וואָס ער זעט מיט זײַנע אויגן, אים האָט זיך אין דעם מאָמענט אויסגעדוכט, אַז דאָס לייענט ער אַ פֿאַנטאַסטישן ראָמאַן, אַז דאָס זעט ער אַ שיינעם קינדער־חלום, אָדער ער הערט אַ מעשׂהלע, וואָס מען דערציילט אַ קינד בײַם פֿאַרוויגן. נאָר דאָס אָפֿטע פּויקן פֿון די פּײַקלער בײַם אָנהייבן אַ נײַעם טייל פֿון דער פּראָגראַם פֿלעגט אים אויפֿוועקן פֿון זײַנע חלומות.
עס איז גראַדע איצט פֿאָרגעקומען די ספּאָרט־אָפּטיילונג, מען האָט דורכגעפֿירט „יעקבֿס לייטער“, דאָס איז אַ לייטער פֿון 500 יונגע בחורים פֿון די עלטערע קלאַסן, איינער אויף דעם אַנדערן שטעלן זיי זיך אַרויף, און ווען דער לעצטער, דער 500סטער איז שוין אויבן, דאַן לאָזט ער בליציקע ראַקעטן און דערמיט ווערט געשלאָסן די פֿאַרווײַלונג.
עס האָט אָנגעהויבן טונקלען, די זון האָט זיך אָנגעהויבן שפּילן אין אַ רויט־פֿאַרליבעניש, די קינדער מיט זייערע מוזיק־אָרקעסטרען האָבן זיך געלאָזן גיין צוריק אין וואַלד און פֿון דאָרט ווערט פֿאָרגעזעצט דער יו״ט אויפֿן טײַך „אוקראַיִנאַ“, וווּ דער ספּאָרטפֿאַראיין „יוגנט“ פֿירט דורך זײַנע גימנאַסטישע וואַסער־נומערן. נאָר קינדישמאַן איז געווען מיד פֿון אַלץ דאָס, וואָס ער האָט געזען, געטראַכט און איבערגעלעבט, און ער האָט באַשלאָסן צו גיין אַהיים צו זיך אין נומער אין „פֿרײַפֿאָלק“.
זיי האָבן זיך בײַם „אַעראָבאַן“־פּלאַטפֿאָרם, וואָס לעבן „פֿרײַהייטספּלאַץ“ פֿאַראָפּשיידט. קינדישמאַן האָט געמוזט צוזאָגן זײַן פֿרײַנד יוגענדבוים, אַז מאָרגן באַזוכט ער אים, ער וועט אים באַקענען מיט זײַנע טעכטער, און נאָך פֿיל אינטערעסאַנטס וועט ער אים דורכווײַזן.
זיי זײַנען יעדער אַרײַן אין זײַן „אַעראָבאַן“, דאָס לופֿטשיף האָט מיט זײַנע פֿליגלען זיך צעפֿאָכעט, די נאַכט האָט זיך אַראָפּגעלאָזן אויף „עדעניאַ“, נאָר אַ נאַכט אַ לײַכטנדיקע, באַלויכטן דער הימל מיט שטערן, די גאַסן מיט „טאָגלײַכטער“, די אַלעען און סקווערן – פֿול מענטשן, יונג און אַלט, מען באַגעגנט די נאַכט־מלכּה, מען טרוימט, מען ליבט, און אַ ברכה רוט אויף „עדעניאַ“ – דאָס האָט גאָט דער שעפֿער געבענטשט די אָנקומענדיקע נאַכט פֿון שיינעם בלויען זומער אין דער גרינער באַצווײַגטער און לעבנס־לוסטיקער „עדעניאַ“.
11.
They turned onto the restaurant avenue where they had a light snack and then returned to gazing at the large, boundless square. From the distance they saw a large group of schoolchildren approaching. The gentle singing of thousands of young voices was carried their way. These four- and five-year-old children were coming to celebrate Lag b’Omer, the holiday beloved to children. Kindishman and Yugendboym took their seats in the viewing gallery. The flood of approaching children grew larger. Boys and girls in pairs, with bright, shining little faces, under the direction of their male and female teachers, marched onto Freedom Square. Each child was holding a bow and arrow, the symbol of the holiday. In their lapels were wild flowers they had just come from picking in the forest. The first pair to arrive and approach the grandstands held a banner on which was written:
We dance and play,
We laugh and frolic,
We Jewish children,
Today’s our holiday — Lag b’Omer.
The band from the union of elementary schools and kindergartens, which had already taken up position on one of the grandstands, was playing the children’s hymn as the children — singing as they marched, chests puffed out, collars open, little cheeks and eyes aflame — sang together in unison:
Summertime, summertime,
Into the forest we go, (2 times)
Little birds singing
The young along with the old. (2 times)
Wintertime, wintertime,
Now we lie in the snow, (2 times)
Snowballs aplenty
More than just one we throw. (2 times)
Passover, Passover,
Nuts are for us our new toys, (2 times)
The grasses are greening
Summer soon bringing its joys. (2 times)
Sukkot time, Sukkot time,
Playing with thatch in the booth. (2 times)
The cold winds are blowing
And rains are now drenching the roof. (2 times)
Children, children,
Step by step forward we jaunt. (2 times)
Though thunder and lightning
Nothing like that will us daunt! (2 times)
Zalmen Kindishman sat and listened to the sweet melody of the children singing. At that moment he would have given his entire life to be a child again. A little four-year-old boy marching and singing their naïve children’s song about summer and winter. But his thoughts were interrupted by drumming, which indicated that the first, singing portion had ended and that the meaning of Lag b’Omer would be explained to the children from the grandstands. One by one they ascended the principal grandstand: children from the upper grades, parents, kindergarten teachers, and instructors. That concluded the second portion. The most beautiful portion was the third, when the drumming started up again and the children’s production began, in which two hundred children took part in the play Lag b’Omer.
Zalmen Kindishman couldn’t bear to watch what his eyes beheld, he felt at that moment he was reading some fantastical novel, that he was seeing a childhood dream or hearing a tale told to a child being rocked to sleep. It was only the regular drumming that accompanied the start of a new section of the program that woke him from his reveries.
That’s when the sports portion got under way. They were making a Jacob’s Ladder—a ladder of five hundred boys from the upper grades, one climbing on top of the other. And when the last of the five hundred boys reached the top he set off dazzling fireworks announcing the end of the festivities.
It had started getting dark, the sun playing a blushing romance. The children and their orchestras returned to the forest. From there the holiday would continue on the Ukraine River where the sports association “Youth” would practice their water gymnastics. But Kindishman was tired out from all he had seen, thought about, and experienced. He decided to head back to his room in the Freefolk.
The two parted at the aerotrain platform near Freedom Square. Kindishman had to promise his friend Yugendboym that he’d call on him in the morning so he could meet his daughters and then he would show him even more interesting things.
Each of them got into his aerotrain as the airships beat their wings. Night had descended over Edenia, though it was a bright night, the sky illuminated by the stars and the streets by the day-floodlights. The avenues and squares were full of people, young and old; people greeting the Queen of the Night, people dreaming, people loving. A blessing rested over Edenia—one made by God the Creator over the approaching lovely blue summer’s night in Edenia, verdant and full of life.
XII
די נאַכט איז אַוועק.
פֿאַר טאָג. דער הימל אין מיזרח רויטלט זיך, דאָ איז ער ראָז ווי די בעקעלעך בײַ אַ יונג קינד, דאָ ווערט ער פֿיאָלעט. זלמן קינדישמאַן איז שוין אויף, ער איז איבער הויפּט ניט געוווינט צו שלאָפֿן שפּעט. ער איז נאָר וואָס אַרויס פֿון וואַנע, דורכגעמאַכט זײַן אַלטעגלעכן גימנאַסטיק־קורס, אָנגעטאָן זײַן פֿרימאָרגן־בלוזע, איז צו צום פֿענצטער, וועלכער איז אַ גאַנצע נאַכט געווען אָפֿן – אַזוי שלאָפֿט ער שוין פֿיל יאָרן.
די פֿאַרטאָגלופֿט איז געווען קיל און פֿריש, אַ רעגנדל, אַ גאָטסגעבענטשטער האָט דורכגעצוואָגן די נאַכטלופֿט, און אויף יעדן בוים זײַנען ווי גאָלדענע טרערן געלעגן די טראָפּנס פֿון נאַכטיקן רעגן. דער זינגפֿויגל, וואָס אין זײַן צימער, האָט זעקס מאָל זײַן מאָרגנליד געזונגען און געגעבן צו וויסן, אַז דער זייגער איז זעקס. ער איז געשטאַנען און געקוקט אויף דער שטילער שלאָפֿנדיקער גאַס; שאַ, שטיל, קיין גאַסן־גערויש, קיין אויטאָבוסן, אַעראָבאַנען – אַלץ שלאָפֿט און טרוימט.
זלמן האָט הײַנטיקע נאַכט ניט געקענט אַנטשלאָפֿן ווערן, די אַלע געזעענע בילדער, דער „פֿרײַהייטספּלאַץ“, די דענקמעלער, די מאַרשירנדיקע קינדער – דאָס אַלץ האָט זיך צונויפֿגעפֿלאָכטן אין איין פֿאַנטאַסטיש בילד און געשטערט אים זײַן שלאָף. שוין לאַנג האָט זײַן גײַסט און פֿאַנטאַזיע אַזוי ראַשיק ניט געאַרבעט ווי די נאַכט: דאָ איז ער אין יפֿו, דאָ אין מצרים, דאָ אין סאַנט־טאָמאַס און דאָ אויף די קאָרסיקאַנישע אינדזלען. ער האָט זיך אַ גאַנצע נאַכט אומגעוואָרפֿן פֿון איין זײַט אויף דער צווייטער ביז שפּעט נאָך האַלבער נאַכט איז ער קוים אײַנגעשלאָפֿן.
– – – –
זלמן קינדישמאַן איז געשטאַנען בײַם פֿענצטער, זײַן ברייטע פֿרימאָרגן־בלוזע פֿונאַנדערגעשפּיליעט, די האַלדז – אַן אָפֿענע. ער האָט זיך געפֿילט זייער גוט נאָך דער פֿרימאָרגן־וואַנע, וואָס ער האָט נאָר וואָס גענומען אין זײַן צימער, וועלכער איז געווען מיט דעם פֿולסטן קאָמפֿאָרט אײַנגעאָרדנט. ער איז געשטאַנען אַזוי אומבאַוועגלעך, אָנגעשפּאַרט אָן פּאָרענטש פֿון פֿענצטער, ער האָט זיך פֿאַרטראַכט אָן דער הייסער מיזרח־לאַנד, אָן דער לאַנד וווּ אַ טייל פֿון זײַן פֿאָלק וווינט אַ זעלבשטענדיק לעבן, וווינט אויף זײַן אייגענער ערד, אַקערט די אייגענע פֿעלדער, שנײַדט די ווײַנטרויבן פֿון די אייגענע ווײַנגערטנער, און דאָך האָט ער זיך דאָ געפֿילט פֿיל בעסער. ער האָט זיך דערמאָנט אַן אָרט פֿון תּלמוד, וואָס ער האָט אַ מאָל אין זײַנע יוגנט־יאָרן געלערנט, וווּ עס זאָגט זיך:
„…עס וועט קומען אַ צײַט ווען ארץ־ישׂראל וועט זיך פֿונאַנדערשפּרייטן, וווּ ייִדן וועלן זײַן – דאָרט איז ארץ־ישׂראל.“
– יאָ, האָט ער פֿאַר זיך אײַנגעשטימט, צי דען דאָ איז ניט ארץ־ישׂראל, ווען איך טרינק דעם ווײַן פֿון „גפֿניה“, לערן אויף מײַן שפּראַך אין מײַנע שולן, בוי דאָס לעבן ווי איך פֿאַרשטיי, און פֿיל ניט דעם דרוק פֿון דעם הײַפֿעלע אונטערדריקער, וועלכע דאָרט אין פּאַלעסטינע האַלטן נאָך פֿעסט די פּענטע איבער דעם גאַנצן אַרבעטנדיקן פֿאָלק?
און נאָך האָט ער געטראַכט אין דעם דאָזיקן פֿרימאָרגן… נאָר פּלוצלונג, וואָס זעט ער? ווער קוקט עס פֿון דעם אַנטקעגנדיקן פֿענצטער?
– איז עס אפֿשר אַ חלום? – ניין! – ער האָט אַ וויש געטאָן די אויגן, אָנגעטאַפּט זײַן פֿעסטע ווײַסע האַלדז, יאָ, ער איז אויף, און דאָס זעט ער אויפֿן וואָר.
– נאָר ווער איז זי? וווּ האָט ער געזען דאָס אַזוי באַקאַנטע געזיכט?
שוין 25 יאָר ווי ער איז אין „עדעניאַ“ ניט געווען, און זאָגאַר אין גאַנץ חוץ־לאָרץ, און ווי באַקאַנט איז דאָס געזיכט אים!
זײַנע גאַנצע געדאַנקען האָט ער אָנגעשטרענגט אַרום דעם איין פּונקט, ווער איז זי, די, וואָס איז אויך ווי ער אַזוי פֿרי אויפֿגעשטאַנען, און שטייט און קוקט אָן אויפֿהער צו זײַן אָפֿענעם פֿענצטער? אומזיסט האָט ער געזוכט און איבערגעבלעטערט אין זײַן זכּרון זיך צו דערמאָנען אַוווּ האָט ער אַזאַ געשטאַלט געזען? – נאָר אומזיסט, ניט איין פֿרוי מיט וועלכער ער האָט זיך געטראָפֿן אויף זײַנע רײַזעס און מיט וועמען ער איז באַקאַנט געווען איז ניט געווען ענלעך אויף דעם ספֿינקס, וועלכער איז געשטאַנען ווי ער בײַם אָפֿענעם פֿענצטער אין אַ מאַט בלויען מאָרגנקלייד. ער האָט קוקנדיק אָן אויפֿהער געקענט אויך אונטערשיידן און קלערער זען די קאָנטורן און ליניען פֿון איר געזיכט און קערפּער. מיטעלע הייך, בלאָנדע האָר, די אויגן שוואַרצע, טיפֿע, ברוינע ווי דאָס אויסזען פֿון פֿולצײַטיקע קאַרשן, אַ רונדע קײַלעכדיקע טונקל בראָנזאָווע האַלדז, די שולטערן – נאַקעט. עפּעס האָט זי אויסגעזען ווי אַ שפּאַניערין. ער וואָלט גלייבן, אַז דאָס איז אַ טאָכטער פֿון די אַלטע מאַראַנען. זי שטייט און קוקט, און וואָס מער זי קוקט אַלץ באַקאַנטער ווערט זי אים.
– נאָר וווּ האָט ער איר פֿאָרט געזען?…
זיבן אַ זייגער האָט דער „אַווטאָטעלעפֿאָטאָפֿאָן“ אָנגעהויבן צו קלינגען. ער איז צו צום אַפּאַראַט און באַשטעלט זיך פֿרישטיק. צוזאַמען מיט דעם פֿרישטיק, וואָס ס׳האָט זיך באַקומען אויף אַ קליין העלפֿאַנטביינישן טעצעלע, איז געלעגן אַ בריוועלע, געשריבן אויף אַ גרין בלעטל פֿון אַ בוים. אין צעטעלע איז געשטאַנען:
„אומבאַקאַנטער און דאָך באַקאַנטער פֿרײַנד!“
ער האָט אַ ציטער געטאָן איבערלייענענדיק נאָר דעם אָנהייב, ער איז צו צום פֿענצטער, די געשטאַלט איז פֿאַרשוווּנדן. ער האָט גענומען לייענען ווײַטער:
„אויב איך האָב קיין טעות ניט, איז אײַער פֿאַמיליע־נאָמען קינדישמאַן, איר זײַט פֿון דער ליטע, איר זײַט דער פֿון וועלכן כ׳האָב אַ מאָל, אַ מאָל געטרוימט. ווען איר וועט מיר דורכן פֿענצטער געבן אַ צייכן מיטן פֿינגער, אָדער אַ דריק טאָן דאָס קנעפּל נ. און ב. וועל איך אײַך נאָך מיטטיילן. איך וואַרט בײַם טעלעפֿאָן־טיש.
אײַער נעמי“
קינדישמאַן איז אַרומגעגאַנגען אַן איבערראַשטער איבערן צימער, געקלערט ווער קען דאָס זײַן, נעמי? נעמי? פֿון מיר געטרוימט? נאָר וואָס קלערן? – ער האָט אויף שנעל אַ דריק געטאָן דאָס קנעפּל נ. און ב., ער האָט דערהערט אַ דין־מעלאָדישע שטימע און אַזאַ ליבע, אַזאַ באַקאַנטע, עפּעס האָט אים די שטים דערמאָנט זײַן אַמאָליקע לאַנג־לאַנג פֿאַרשוווּנדענע יוגנט.
– נעמי, ווער ביסטו?
– איך קום צו דיר – האָט מען געענטפֿערט – איך קום.
זי איז ניט אַרײַן ווי געוויינטלעך דורכן טיר, נאָר ער האָט דערהערט דאָס נעכטיקע הוזשען ווי פֿון „אַעראָבאַן“, נאָר דאָ איז געווען עפּעס אַנדערש – אַזוי ווי אַ זומער־פֿייגעלע איז זי אַרײַנגעפֿלויגן צו אים אין צימער. ער האָט איר מיט פֿאַרוווּנדערונג אָנגעקוקט, זי האָט גערעדט, אָפּטאָקנדיק וואָרט אין וואָרט.
– קינדישמאַן, אַיאָ, זלמן, דאַכט זיך, פֿון דער ליטע געבוירן, דאָס ביסטו?
– יאָ, איך! – האָט אַ מבֿולבלדיקער אָפּגעענטפֿערט זלמן. זי האָט אים אַ קוש געטאָן אין זײַן הויכן גלאַטן שטערן און ווײַטער גערעדט:
– איך בין די, וועלכע אַ מאָל, אַ מאָל, מיט 35 יאָר צוריק פֿלעגסטו בײַ מײַנע פֿענצטער אַרומגיין, פֿון דײַנע ליפּן פֿלעגט מײַן נאָמען ניט אַראָפּ, איך פֿלעג שטיין בײַ מײַן פֿענצטער, זיך שפּילן מיט מײַן לאַנגן בלאָנדן צאָפּ, און קוקן ווי דו פֿלעגסט ווינטער, אין פֿראָסטיקע נעכט אַרומבלאָנדזשען ווי אַ נאַכט־שומר הין און צוריק. דער עלעקטרישער לאָמפּ, וואָס ס׳איז געווען לעבן אונדזער מויער, פֿלעגט פֿונאַנדערשפּרייטן גאַרבן שטראַלן, בלאַסע, לבֿנהדיקע אויף דײַן בלייכן, בלאַסן פּנים. איך בין – נעמי.
קינדישמאַן האָט זײַן קאָפּ אַראָפּגעלאָזן.
– ביסטו נעמי פֿון שולגעסל, יענע נעמי, איז עס מעגלעך? ביסט דאָך נאָך אַזוי יונג? אַזוי בליִענדיק שיין?!…
– יאָ, דאָס בין איך.
זי האָט אָנגענומען זײַן האַנט, אים צוגעפֿירט, ווי מען נעמט אָן אַ קליין קינד, האָט זי אים אויף דער ווייכער פּליושענער סאָפֿקע אַוועקגעזעצט, און נאָך אַ מינוטנדיקן שווײַגן, האָט זי עפּעס אַרויסגענומען פֿון איר בוזעם.
– דו זעסט – האָט זי זיך צו אים געווענדט – אָט דאָ אויף מײַן ברוסט האָב איך 35 יאָר געטראָגן דיך, איך האָב ניט געגלייבט, אַז דו לעבסט, איך האָב ניט געהאָפֿט דיך צו טרעפֿן, נאָר דײַנס אַ ליד וואָס דו האָסט אַ מאָל, אַ מאָל וועגן מיר געזונגען, היט איך נאָך איצט. יעדן פֿרימאָרגן, ווען איך עפֿן נאָר מײַנע אויגן אויף – איז עס מײַן תּפֿילה, יעדן בײַנאַכט, ווען איך לייג זיך אויף מײַן געלעגער – איז עס מײַן קריאת־שמע, נאַ לייען.
זי האָט אים דערלאַנגט אַ צוזאַמענגעלייגט גלאַנציק און דופֿטנדיק שטיקל פּאַפּיר, אויף דעם פּאַפּירל – אַן אַרויסגעריסן בלעטל פֿון אַן אַלטן זשורנאַל, וווּ ס׳איז געווען געדרוקט איינע פֿון זײַנע ערשטע יוגנטלידער.
„… צי ווייס זי פֿון עמעץ אַ בחור, אַ בלאַסן,
וואָס ליבט איר ׳זוי קינדיש, כ׳וואָלט שטאַרבן פֿאַר איר;
צי ווייס זי פֿון יענעם וואָס בלאָנדזשעט אין גאַסן,
וואָס קושט אַ פֿאַרליבטער דעם שוועל פֿון איר טיר?…“
****************
– יאָ איך האָב געוווּסט – האָט זי ווײַטער גערעדט, גלעטנדיק מיט אירע דינע צאַרטע פֿינגער זײַן שיין עטוואָס גרויען קאָפּ – יאָ איך האָב געוווּסט פֿון דײַן ליבע, און צו שטאַרק האָב איך דיך געליבט, אַז איך זאָל דיר מײַן ליבע אַנטפּלעקן קענען. די אמתע ליבע – איז די, וועלכע פֿאַרברענט אויף אַש – דאָס האַרץ, צעווייטיקט – די נשמה, ווי דיר אַזוי מיר, און איך האָב געליבט און געליטן.
– האָסטו דען נאָך ניט חתונה געהאַט? – האָט ער פּלוצלונג אַ פֿרעג געטאָן.
– ניין, האָט זי פֿעסט אָפּגעענטפֿערט. איך האָב מײַן ליבע נאָר פֿאַר דיר געהאַלטן, און אויב מיר וואָלט ניט באַשערט געווען דיר מײַן ליבע צו שענקען – איז נאָר איינער דאָ וועלכער וואָלט מײַן ליבע באַקומען – דאָס איז דער שוואַרצער טויט. נאָר מיר האָט מײַן האַרץ געזאָגט – דו ביסט ווי די פֿויגל, וועלכע האָט איר נעסט פֿאַרלאָזן, מען האָט איר צו אַן אַנדער „פּאָר“ צונויפֿגעפּאָרט, דאַכט זיך גוט, נאָר ניין, זי וועט צוריק איר „זי“ געפֿינען. און דו ביסט געקומען.
קינדישמאַן איז אַלץ געזעסן ווי פֿריִער, דעם קאָפּ צו דער ערד גענידערט און געטראַכט:
– ניט שוין זשע איז עס אויפֿן וואָר? זי, נעמי? נעמי? די שטאָלצע נעמי?…
– יאָ, דאָס בין איך! – האָט זי אים פֿעסט אומאָרעמענדיק אַרויסגערעדט, דאָס בין איך, און אויב דיר איז ווייניק באַווײַזן – נאַ, אָט האָסטו נאָך אַ באַווײַז!…
שנעל האָט זי איר מאָרגנקלייד פֿונאַנדערגעשפּיליעט, ס׳האָט זיך אַנטפּלעקט פֿאַר אים אירע נאַקעטע אַלבאַסטער־בריסט, פֿולע, שטאָלצע ווי בײַ אַ יונגער אַכצן־יאָריקער פּרינצעסין.
– נאַ, לייען וואָס אויף מײַן האַרץ איז אויסגעקריצט!…
ער האָט זײַנע אויגן ניט געגלייבט; אויפֿן סאַמע מיטן האַרץ האָט ער איבערגעלייענט:
זלמן קינדישמאַן 1909 ליטע.
ער איז אַרויפֿגעפֿאַלן אויף איר הייס ברויזנדיק און קלאַפּנדיק האַרץ, זי האָט אויף איר ברוסט זײַן
קאָפּ אַרויפֿגעלייגט, אים מיט אירע נאַקעטע הענט אַרומגענומען און לאַנג־לאַנג געקושט…
*****
זלמן קינדישמאַנס גרויער קאָפּ איז געלעגן אויף נעמיס ברוסט, זי האָט אים אָן אויפֿהער געקושט, ער האָט ווי אַ קליין קינד געכליפּעט…
נאָך אַ פֿיליאָריקן רויִקן, געזונט־נאָרמאַלן לעבן אָן אויפֿרעגונג, אָן אינערלעכן ציטער, האָט ער זיך איצט שטאַרק צעכליפּעט, ווי אַ קליין קינד האָט ער אָן אויפֿהער געוויינט, געקושט איר לײַב, איר האַרץ, אירע בריסט, איר האַלדז, געקושט און געוויינט…
– וואָס וויינסטו? – האָט זי נאָך אַ לאַנגן שווײַגן אַרויסגערעדט.
– צו שטאַרק איז דאָס גליק, צו פֿיל שוימענדיק איז דער ווײַן, און איך האָב מורא, אַז איצט וועט מײַן לעצטע לעבנס־שעה שלאָגן, ווײַל מיר האָט אַ מאָל אַן אינדיאַנישע מכשפֿה אַזוי געזאָגט:
„וועסט וואַנדערן איבער דער וועלט, וועסט לאַנג און פֿיל וואַנדערן, וועסט קומען אין אַ לאַנד פֿון אייביקן ליכט, דאָרט וועט זיך צו דיר באַווײַזן דאָס אמתע גליק, דאָס גליק וואָס מע רופֿט „ליבע“. דעם ערשטן טאָג וועסטו באַרוישט ווערן פֿון דער ליבע, דעם צווייטן טאָג וועט דיך די ליבע פֿאַרשיכּורן, דעם דריטן טאָג – וועסטו וויינען פֿון פֿרייד, דאָס גליק וועט זײַן אומבאַגרענעצט, טאָג ווי נאַכט וועט דיר דאָס גליק אין אירע אָרעמס האַלטן, און האָבן וועט דאָס „גליק“ בלאָנדע לאָקן און שוואַרצע ווי די נאַכט אויגן. און צום פֿערטן טאָג – וועט זי דיר אַ קוש געבן, דאָס וועט זײַן דער טויטנקוש, און ביידע, נאַקעטע, אָן קליידער, אין געשלאָסענע אָרעמס, וועט איר אויסגיין בײַ דעם קוש פֿון ליבע…“ – אַזוי דערציילט האָט מיר די אינדישע מכשפֿה סאַקאַ־סיקי.
זי האָט זיך פּלוצעם אַרויסגעריסן פֿון זײַנע אָרעמס, האָט עמעצן ווי אָפּגעענטפֿערט:
– איך קום גלײַך… – האָט אָנגעטאָן אירע פֿליגל און איז ווי אַ זומער־פֿייגעלע אַרויסגעפֿלויגן דורכן אָפֿענעם פֿענצטער. עס האָט זיך נאָך געהערט דאָס פֿאָכען פֿון די פֿליגל, נאָר זי איז שוין ניט געווען.
קינדישמאַן איז געבליבן אַליין.
ער האָט זיך אַנידערגעזעצט אויפֿן וויגשטול לעבן פֿענצטער. דער טאָג, דער רוישנדיקער טאָג איז שוין געווען אין פֿולן ברען, עס זײַנען אויבן אין דער לופֿטן אומגעלאָפֿן די לופֿטשיפֿן, אונטן, אויף דער ערד – אויטאָבוסן, אויטאָמאָבילן און טראַמווײַען האָבן אָן אויפֿהער זיך געיאָגט איינער נאָכן צווייטן. ער האָט זיך געפּרוּווט דערמאָנען, וואָס איז דאָ מיט אים פֿאָרגעקומען? – נאָר ער האָט בשום־אופֿן ניט געקענט פֿאַרשטיין. זאָל דאָס האָבן געווען אַ חלום? נאָר ניין! עס שמעקט נאָך דער צימער מיט איר דופֿט, מיט דעם פֿרישן מיידל־אַראָמאַט. דאָס איז זי געווען, זי, נעמי!
נאָר וווּ איז זי איצט? – פֿאַר וואָס איז זי אַזוי שנעל אַוועק? און צו וועמען איז זי אַוועק? אָט די געדאַנקען האָבן אים געמאַטערט; נאָר אַרויסגעפֿירט פֿון זײַן איצטיקן נשמה־צושטאַנד האָט אים דער טעלעפֿאָן, וועלכער איז באַלויכטן געוואָרן און ס׳האָט זיך אָנגעהויבן אַ געשפּרעך:
– פֿרײַנד קינדישמאַן?
– יאָ, ווער רעדט?
– חנה יוגענדבוים.
– וואָס איז מײַן ליבע פֿרײַלין? גוטן מאָרגן אײַך און אַלע אײַעריקע.
– גוטן מאָרגן. פֿאַר וואָס זײַט איר נאָך ניטאָ בײַ אונדז, וואָס האָט איר זיך פֿאַרשפּעטיקט צו קומען? מיר וואַרטן אויף אײַער קומען נאָך אײַער נעכטיקן צוזאָגן דעם פֿאָטער. איר קומט דאָך גלײַך? יאָ?
– איך קום גלײַך, מײַן שיינע חנה.
ער האָט זיך אויפֿגעהויבן פֿון שטול און באַשלאָסן צו גיין צו זײַן פֿרײַנד יוגענדבוים, מיט וועמען ער האָט נעכטן אַזוי אָנגענעם דעם טאָג פֿאַרבראַכט. נאָר דאָ האָט זיך בײַ אים אַ פֿראַגע געשטעלט, זאָל ער דערציילן וועגן דעם וויזיט פֿון נעמי, אָדער זאָל ער עס אָפּלייגן אויף אַ צווייטן מאָל.
– אויף אַ צווייטן מאָל! – האָט ער פֿאַר זיך באַשלאָסן און איז אַרויס פֿון זײַן צימער, זיך געזעצט אין ליפֿט, וואָס פֿירט אַרויס אויפֿן גאַס.
12.
Night departed.
Dawn. The eastern sky reddened, first as rosy as the cheeks of a little child, then violet. Zalmen Kindishman was already up; he was not generally accustomed to sleeping late. He had just taken his bath, done his daily calisthenics, put on his dressing gown, and walked over to the window that had remained open all night, which was how for many years now he had taken to sleeping.
The dawn air was cool and fresh. A light godsent rain had driven off the nighttime air, drops of rain lying on every tree like golden tears. The songbird in his room’s clock had sung its song six times, letting him know that it was six o’clock. He stood there watching the quiet, sleeping street; hushed, silent, no street noise, no buses, no aerotrains—everyone sleeping and dreaming.
Zalmen had been unable to fall asleep, all of the day’s images—Freedom Square, the monuments, the marching children—weaving together into a single fantastical tableau that kept him from sleeping. It had been a long time since his spirit and imagination had worked as tumultuously as that night: now he was in Jaffa, now in Egypt, now St. Thomas, and now on the Corsican isles. He tossed and turned all night long, back and forth till after midnight when he only barely fell asleep.
*
Zalmen Kindishman stood at the window, his dressing gown falling open, his neck bare. He felt quite good after the morning bath he had just taken in his room, which had been appointed with the utmost comfort. Standing motionless, leaning on the window railing, he was thinking about that hot eastern country, the country where a number of his people led an independent existence, living on their own land, plowing their own fields, harvesting their own grapes from their own vineyards. And yet here he felt better. He was reminded of a passage in the Talmud that he had once studied in his youth: “There will come a time when the Land of Israel will be scattered; wherever Jews will be—that is the Land of Israel.”
“Yes,” he agreed with himself. “Here is not the Land of Israel, since I can drink Gafniah wine, study in my own language in my own schools, build a life according to how I understand it, and feel no pressure from that handful of oppressors who still tenaciously hold the shackles over all the working people in Palestine…” He went on thinking in the early morning when all of a sudden what did he see? Who was watching him from the window opposite?
“Could it be a dream? No!” He rubbed his eyes and felt his solid white neck—yes, he was awake, and what he was seeing was real.
“But who is she? Where have I seen that all too familiar face?”
He hadn’t been to Edenia in twenty-five years, or even anywhere abroad, but that face was still so familiar to him! He concentrated all his thoughts on that one spot. Who was this woman, up as early as he, standing there staring at the open window? In vain he searched and rifled through his memory trying to remember where he had seen that image before. But to no avail. Not one woman he had met or become acquainted with on his travels at all resembled the sphinx standing in that open window in a dull-blue morning robe.He stared relentlessly, trying to see more clearly and make out the lines and contours of her face and body. Medium height, blonde, her dark eyes deeply brown like ripe cherries, a shapely, round, dark bronze neck, and her shoulders bare. She looked somewhat like a Spaniardess, and he would have believed she was a daughter of the old Marranos. The more she stood and stared the more familiar he became with her.
But still, where had he seen her?
At seven o’clock the autotelephotophone started ringing. He walked over to the machine and ordered breakfast. When breakfast arrived it was accompanied by a small ivory salver on which lay a note written on the green leaf of a tree. The note began: “Unknown and yet familiar friend!”
He gave a start reading just the beginning of the note. He walked over to the window, but the figure had disappeared. He continued reading:
If I am not mistaken your family name is Kindishman. You are from Lithuania. You are the one I used to dream about. If you give me a sign with your finger at the window, or push the buttons “N” and “B” I will explain. I am waiting by the telephone desk.
— your Naomi
Kindishman paced his room in astonishment, thinking “Who could this Naomi be?” He hastily pushed the buttons “N” and “B.” He then heard melodic voice that was so lovely and familiar that it somehow reminded him of his long vanished youth.
“Naomi, who are you?”
“I’ll come to you,” came the response. “I’m coming.”
She didn’t enter the customary way, through the door; rather, he heard a humming similar to the one the aerotrain made the day before, but now it was somewhat different, as if a butterfly had flown into his room. He watched her with astonishment as she spoke, enunciating each word.
“Kindishman, isn’t it?, Zalmen, born in Lithuania. Is that you?”
“Yes, it’s me!” Zalmen answered, in utter confusion. She gave him a kiss on his high smooth forehead and continued, “I’m the one whose window you used to walk back and forth in front of thirty-five years ago, but whose name you never spoke. I would stand by my window, playing with my long blonde braid and watch how in winter you’d wander back and forth on those frosty nights like a night sentry. The electric lamp by our house would shed its beams, as pale as moonlight, on your wan face. I am that Naomi.”
Kindishman lowered his head.
“You’re Naomi, from Synagogue Lane. That Naomi. Is it possible? But you’re still so young! In the full flush of beauty!”
“Yes, it’s me.”
She took his hand and led him, the way one does a small child, to the soft plush sofa. After a minute’s silence she took something from her bosom.
“You see,” she said to him, “here at my breast I’ve carried you for thirty)five years. I didn’t believe you were alive; I couldn’t have hoped to meet you again. But that poem of yours that you sang to me so long ago, I still have it. Every morning when I open my eyes, it is my prayer. Every night when I lay down in bed, it is my bedtime benediction. Here, read it.”
She handed him a folded piece of shiny, fragrant paper. The sheet was torn from an old journal in which one of his first youthful poems had been published.
Does she know of that lad, pale and discreet,
Who loves her naively? For her I would die.
Does she know of that lad who wanders the streets,
Who lovingly kisses the sill of her door?
“Yes, I knew,” she went on, her slender, delicate fingers caressing his beautiful graying hair. “Yes, I knew of your love. And my love for you was too intense to reveal to you. True love is the one that burns to ash, afflicting the heart, the soul—yours as well as mine. So I loved and suffered.”
“What, you never married?” he asked her all at once.
“No,” she answered firmly. “I reserved my love only for you. And if it was not my destiny to grant my love to you, then there would be one alone who would receive it—grim death. But my heart told me: You are like the bird who left its nest and was matched with another mate and everything seemed fine. But no, it would find its ‘she’ again. And now you have come.”
Kindishman sat as before, his head hung low, thinking: “Can it really be true? She is Naomi? Naomi? Proud Naomi?”
“Yes, it’s me!” she exclaimed, embracing him tightly. “It’s me, and if that’s not enough to prove it, here’s more proof!”
She swiftly unfastened her robe revealing her alabaster breasts, full, proud, like an eighteen-year-old princess. “Here, read what is engraved on my heart!”
He could not believe his eyes. In the very middle of her chest he read: Zalmen Kindishman 1909 Lithuania.
He fell upon her hot, heaving chest; she lay his head on her breast, her bare arms embracing him, kissing him for a long, long time…
*
Zalmen Kindishman’s gray head lay on Naomi’s breast as she kissed him unceasingly. He sobbed like a little child.
After a long, tranquil, healthy, normal life to have such a disruption, such an inner shock made him now burst into sobs, crying endlessly like a little child as he kissed her body, her chest, her breasts, her neck, kissing and crying.
“Why are you crying?” she asked after a long silence.
“This happiness is too strong, the wine too sparkling. I am afraid that now the final hour of my life will ring, because an Indian sorceress once told me: ‘You shall wander the world, you shall wander much and long. You shall come to a land of eternal light, and there shall be shown to you true happiness, the happiness called love. The first day you will be overwhelmed by that love. The next day it will intoxicate you. The third day you will weep from joy, your happiness will be boundless. Day and night that happiness will hold you in its arms, and that happiness will have blonde locks and eyes as dark as night. And on the fourth day she will give you a kiss; it will be the kiss of death. Both of you, naked, embracing one another, will die with love’s kiss…’ That’s what the Indian sorceress Saka-siki told me.”
She sbruptly tore herself from his arms and spoke as if answering someone, “I’m coming right away.” She put on her wings and flew off like a butterfly through the open window. Though she had already gone, the beating of the wings could still be heard.
And Kindishman was left alone.
He sat down in the rocking chair by the window. The day, the noisy day, was in full swing. Up in the sky the airships were flying and down below on the ground the buses, cars, and streetcars sped ceaselessly, one after another. He tried to recall what had happened to him. But he was utterly incapable of understanding it. Could it have been a dream? No, the room was still redolent of her fragrance, of her fresh girlish scent. It was her, Naomi!
But where was she now? Why had she left so suddenly? And to whom had she gone? These thoughts plagued him, but he was snapped out of that spiritual disquiet by the telephone, which had lit up and started to speak.
“Friend Kindishman?”
“Yes. Who’s speaking?”
“Chana Yugendboym.”
“How are you my dear? Good morning to you and yours.”
“Good morning. Why are you not here yet? What’s kept you from coming? After you promised our father last night we’ve been waiting for you. You’re coming straight away, right?”
“I’m leaving right now, my dear Chana.”
He got up from the chair and decided to go to his friend Yugendboym’s. They had enjoyed such a pleasant day yesterday. But now another question confronted him. Should he mention Naomi’s visit or should he put it off for another time?
“For another time!” he concluded. He left his room and sat in the elevator down to the street.
XIII
– אַך, ווי אונדז פֿרייט אײַך צו טרעפֿן – האָבן יוגענדבוימס טעכטער באַגעגנט קינדישמאַנען, מיר וואַרטן אויף אײַך שוין דעם גאַנצן פֿרימאָרגן. קינדישמאַן איז געווען דעם טאָג אין אַ פֿריילעכער שטימונג, ער האָט זיי דערציילט מעשׂהלעך פֿון פּאַלעסטינישן לעבן, ער האָט זיי געוויזן פֿיל פֿאַנטאַסטישע שפּילערײַען פֿון די מיזרח־לענדער. זיי זײַנען אַרײַן אין גאָרטן, יוגענדבוימס טעכטער, די אַכצן־יאָריקע חנה און די עלטערע יהודית, האָבן אים געאָרעמט אָנגענומען און זײַנען שטיפֿעריש אַרײַן אין גאָרטן, זיך אַ וואָרף געטאָן אויפֿן גרינעם גראָז צוזאַמען מיט קינדישמאַנען. חנה האָט זיך אָפּגערופֿן:
– פֿרײַנד קינדישמאַן! איצט ליגנדיק דאָ אויפֿן גרינעם יוגנטלעכן גראָז, דערציילט עפּעס פֿון אײַער יוגנט, איבער הויפּט, אין אײַער יוגנטצײַט איז דאָך דאָס גאַנצע לעבן געווען אַנדערש און אויסער דעם האָט אונדז דער פֿאָטער שטענדיק אָנגעדערציילט אַזוי פֿיל אינטערעסאַנטס פֿון אײַך, אַז עס וואָלט זײַן אַ היסטאָרישער געלעכטער אַז איר אַליין זאָלט אונדז ניט עפּעס וואָס דערציילן.
– געוויס, געוויס – האָט צוגעגעבן יהודית.
קינדישמאַנען האָט בײַם דערמאָנען דעם וואָרט „יוגנט“ אַ ציטער געטאָן דאָס האַרץ, ער איז אומעטיק געוואָרן. חנה און יהודית האָבן דערשטוינטע געקוקט אויף דער אומענדערונג, וואָס ס׳האָט זיך באַוויזן אויף קינדישמאַנס פּנים, ער איז געוואָרן בלאַסער און בלאַסער.
– וואָס איז מיט אײַך? – האָבן ביידע מיט אַ מאָל פֿול שרעק אַ פֿרעג געטאָן.
– גאָרניט, טײַערע פֿרײַנדינעס, נאָמיר אַ ביסל זיך דורכפֿאָרן אין „גרינגאָרטן“ – האָט ער שטיל אַרויסגערעדט.
זיי האָבן זיך אויפֿגעהויבן פֿון גראָז, קינדישמאַן איז אַ מידער געבליבן ליגן אויפֿן גראָז.
– לאָזט מיר אַ ווײַלע אַליין – האָט ער אַרויסגערעדט. זיי האָבן פֿאַרלאָזן דעם גראָז־געלעגער און זײַנען אַרײַן אין דער באַצווײַגטער „בעסעדקע“, באַאומרויִקטע פֿון קינדישמאַנס הײַנטיקער שטימונג.
זיי זײַנען געזעסן אַ ווײַלע. דאָרט אין „בעסעדקע“ איז געווען פֿון שטענדיק אַ קליינע ביבליאָטעקל פֿון „גאָרטן־ליטעראַטור“, ווי מען האָט עס גערופֿן, פֿון לײַכטע דערציילונגען, דעקלאַמאַטאָרישע זאַכן, אויך איז דאָרט געווען אַ ראָיאַל־פֿיליאַלע, וווּ מען האָט געקענט שפּילן די בעסטע מוזיקאַלישע נומערן. חנה האָט גענומען שפּילן איינהאָרנס סאָנעטן.
קינדישמאַן איז אויפֿגעשטאַנען, צו אים האָט זיך אומגעקערט די פֿריִערדיקע מונטערקייט,ער איז אַרײַן צו זיי אין „בעסעדקע“, האָט זיך געזעצט לעבן יהודיתן. ער האָט געהערט איינהאָרנס סאָנעטן, און רויִק איז אים געוואָרן אויף דער נשמה.
– אָ, סאַראַ ליבער דיכטער ער איז – האָט זיך אָפּגערופֿן יהודית – ער איז מײַן באַליבטער דיכטער, לעבט ער נאָך?
– יאָ, ער איז איצט אין פּאַלעסטינע, מען שטעלט דאָרט איצט זײַנע אַ נײַע אָפּערע „די ליטווישע טאָכטער“ – זײַנע ווערטער, און די מוזיק איז פֿון קאָמפּאָזיטאָר אַהראָנסאָן. פֿאַרן פֿאָרן האָב איך זיך מיט אים געזען.
– איר ווייסט גאָר וואָס – האָט זיך אָפּגערופֿן חנה, די ייִנגערע – נאָמיר הײַנט גיין צוזאַמען מיט דעם גאַסט אויף פּראָפֿעסאָר שוואַרצוואַלדס לעקציע בײַ אונדז אין אוניווערסיטעט.
– וועמענס לעקציע? – האָט איבערגעפֿרעגט קינדישמאַן.
– פּראָפֿעסאָר שמעון שוואַרצוואַלד, ער איז דער באַליבטסטער לעקטאָר בײַ אונדז. זײַנע לעקציעס איבער דער ייִדישער ליטעראַטור זײַנען עסייען.
– פּראָפֿעסאָר שוואַרצוואַלד? – ער דאַרף זײַן בײַ גענוי 60 יאָר? יאָ?
– יאָ? – האָט אָפּגעענטפֿערט חנה, – צי דען קענט איר אים?
– ער איז דאָך איינער פֿון מײַנע אַלטע פֿרײַנד. אין דער זעלבער צײַט ווען איך האָב מיט אײַער פֿאָטער זיך באַגעגנט האָב איך זיך אויך באַקאַנט מיטן דאַן נאָך יונגן טאַלאַנטפֿולן שוואַרצוואַלד. וועגן וועמען לייענט ער הײַנט, קען מען וויסן?
– פֿאַר וואָס ניט, הײַנט איז גראַדע זייער אַ פֿאַראינטערעסירנדיקע טעמע:
„דער גרויסער פּרץ און ווי האָבן אים זײַנע צײַטמענטשן פֿאַרשטאַנען“.
– יאָ, איר ווייסט – האָט איבערגעשלאָגן קינדישמאַן – מיר זײַנען דאָך נאָך ניט געווען בײַ דעם פּרץ־דענקמאָל. דאָס וואָלט דאָך געווען דער גרעסטער אומרעכט, ווען זײַנענדיק אין „עדעניאַ“ שוין אַ פּאָר טעג און ניט זײַן בײַ דעם דענקמאָל פֿון אונדזער גרויסן נאַציאָנאַלן געניע יצחק־לייבוש פּרץ.
אין דעם מאָמענט איז אַרײַן יוגענדבוים.
– איצט, מײַנע פֿרײַנד – האָט ער זיך געווענדט צו קינדישמאַנען – בין איך גרייט און פֿרײַ, און מיר׳ן קענען פֿאָרזעצן אונדזער נעכטיקע ניט־פֿאַרענדיקטע שטאָט־עקסקורסיע.
– דער פֿרײַנד קינדישמאַן וויל גיין אויף פּרץ־גאַס, צום פּרץ־דענקמאָל – האָט אָפּגעענטפֿערט חנה איר פֿאָטער.
– דאָס איז גראַנדיעז! – האָט אײַנגעשטימט יוגענדבוים, און די גאַנצע קליינע משפּחהצקע האָבן זיך אַוועקגעשטעלט און באַשלאָסן גיין צום פּרץ־דענקמאָל.
*****
קינדישמאַן איז געשטאַנען בײַ דער בראָנדז־סטאַטוע פֿון פּרצן, מיט די אויגן זיך אַרײַנגעגראָבן אין דעם טיפֿן, קלוג־נבֿיאישן בליק פֿון דעם וועלכער האָט נאָך יאָרן פֿיל צוריק פֿאָרגעזאָגט אויף דעם, וואָס ער זעט איצט מיט זײַנע אויגן.
ער האָט איבערגעלייענט די מאָטאָ אויף דעם אָנדענקונגס־מאָל, דאָרט איז געווען אויפֿגעשריבן:
„ליכט און וויסן – גײַסט און שיינקייט,
אויב נישט נאָך העכער“…
י.ל. פּרץ.
ער האָט זיך טיף פֿאַרנייגט, געשטאַנען אַזוי אַ רעכטע ווײַלע, די מיטשפּאַצירנדיקע – יוגענדבוים מיט די טעכטער, האָבן געקוקט מיט פֿאַרוווּנדערונג אויף קינדישמאַנס תּמימות, ער האָט זיך טיף־טיף פֿאַרטראַכט.
– וואָס טראַכטסטו, מײַן פֿרײַנד? – האָט אים איבערגעריסן זײַנע מחשבֿות יוגענדבוים.
– יאָ, עס איז דאָ פֿון וואָס צו טראַכטן – האָט ער אָפּגעענטפֿערט, און ער האָט אָנגעהויבן אים עפּעס דערציילן:
– דאָס איז געווען לאַנג־לאַנג, אָט דער וואָס קוקט אויף אונדז מיט זײַן ווײַטן, אָדלערישן בליק, מיט דער רעכטער האַנט אויפֿגעהויבן איבער די אויגן און קוקט אין די ווײַטע האָריזאָנט, – ער האָט נאָך געלעבט, און אײַנגעלאַדן האָט מען אים אין דער גרויסער „עיר־הבירה“ שטאָט פֿ. צו לייענען זײַנע ווערק. ער איז געקומען צו פֿאָרן, האָט אין אַ גרויסן, שיינעם זאַל געלייענט זײַנע חסידישע מעשׂהלעך, די קונסטפּערעלעך וואָס אַפֿילו די פֿאַנאַטיקער בײַ אונדז אין פּאַלעסטינישע שולן לייענען און לערנען איצט נאָך מיט די קינדער. ער האָט געלייענט די ערשטע מעשׂהלע בײַ אַ פֿול געפּאַקטן זאַל; די צווייטע איז שוין דער זאַל האַלב אַ פּוסטער געווען; צו דער דריטער – איז נאָר אייניקע פֿון זײַנע אינטימע פֿרײַנד און פֿאַרהערער געבליבן, און דאַן האָט ער אַ מעשׂהלע אָנגעהויבן שפּינען. די מעשׂהלע וועגן אַ גאָלדערנער צוקונפֿט וועלכע ער און די איינצלנע וואָס האָבן אים געהערט, האָבן געפֿילט זײַן באַשיידונג און פֿאַרשטאַנען.
– זײַנען דען די מענטשן אַזוי ווילד דאַן געווען, אַז הערנדיק פֿון זײַן אייגן מויל לייענען זײַנע געניאַלישע מעשׂהלעך האָבן זיי דעם זאַל פֿאַרלאָזן? ווי האָט עס פּאַסירט? – האָבן אומגלייבלעך געפֿרעגט יוגענדבוימס טעכטער.
– צום באַדויערן, יאָ – עס זײַנען געווען אויך אַזוינע מענטשן, און זיי זײַנען דאַן אין דער מערהייט געווען.
– דער זייגער האָט איינס געוויזן, איצט איז די צײַט אויף דער לעקציע אין אוניווערסיטעט צו גיין – האָבן זיך חנה און יהודית געווענדט צו קינדישמאַנען – נאָמיר אַהין גיין, וועט איר זיך טרעפֿן מיט אײַער אַלטן פֿרײַנד, איר וועט זען די יוגנט, וועלכע פֿילט אָן דעם גרויסן אוניווערסיטעט־זאַל, ניט נאָר צו הערן אים, פּרצן אַליין – דאָס האָבן מיר שוין, צום באַדויערן, פֿאַרשפּעטיקט, נאָר וועגן אים, ווען מען לייענט – איז שוין אויך בײַ אונדז אַ יום־טובֿ, און איבער הויפּט ווען עס לייענט נאָך דער באַליבטער פּראָפֿעסאָר אונדזערער ש. שוואַרצוואַלד.
זיי האָבן גענומען אַן אויטאָבוס, זיך זאַלבע פֿערט אַרײַנגעזעצט, געהייסן פֿירן צום ייִדישן אוניווערסיטעט, אין קולטור־קוואַרטאַל.
זיי זײַנען אָנגעקומען בײַ אַ גרויסער, הויכער געבײַדע, געבויט פֿון בעטאָן און מירמלשטיינער, דער סטיל אַן אַלטייִדישער, צוויי קאָלאָנען, אויף די קאָלאָנען אַלטע מיזרחישע שניצונגען. מיט פֿײַערדיקע, שטענדיק לײַכטנדיקע אותיות האָט מען געקענט איבערלייענען:
ייִדישער אוניווערסיטעט.
געבויט פֿון דער קהילה.
זיי זײַנען אַרײַן אין דעם אוידיטאָריע־זאַל, פֿול און פּאַק זײַנען געווען די צוהערער, סטודענטן און סטודענטקעס האָבן אָנגעפֿילט דעם גרויסן זאַל מיטן גלעזערנעם דאַך. זיי זײַנען דורך צווישן די קאָלאָנעס. ער האָט דערהערט אים גוט באַקאַנטע נעמען, דאָ האָט אַ גרופּע סטודענטן און סטודענטינס געפּילפּולט זיך וועגן די סימבאָלן בײַ פּרצן, דאָ – זעצנדיק זיך אויף זייערע ערטער, קינדישמאַן, יוגענדבוים מיט זײַנע טעכטער – האָבן זיי געהערט דעם שכנישן געשפּרעך פֿון די וואָס זײַנען געזעסן נעבן זיי.
– און איך זאָג – האָט גערעדט פֿול היץ און טעמפּעראַמענט אַ שוואַרץ־חנעוודיק מיידל צו איר חבֿרטע – ווײַסענבערגס דראַמען זײַנען דאָך ווי אויסגעהאַקטע סקולפּטורן, אין זיי איז ניטאָ די לײַכטע קינדישקייט פֿון אַשן, און דערום זאָג איך אַז אַש איז אַ דערציילער, אַ מאָלער אָבער ניט קיין דראַמאַטורג, איך רעד שוין ניט פֿון די יונגע ווי פֿעלדמאַן, בלימלינג, לאה לעווינסקי און די גאַנצע יונגע שול.
– און איך בין מיט דעם ניט אײַנשטימיק, האָט איר אָפּגעענטפֿערט די צווייטע – אַשס פֿאַרדינסטן זײַנען אומגעהײַער גרויס, נאַ לייען אַפֿילו ד״ר עליסאָנען, דעם 24סטן באַנד, וווּ ער גיט זײַן איבערזיכט „50 יאָר אַשישע שאַפֿונג“ וועסטו אויך זען אַז ניט קוקנדיק וואָס ער איז ניט פֿון זײַנע חסידים, ער גייט זיך פֿיל פֿונאַנדער מיט שוואַרצוואַלדן, דאָך געפֿינט ער אויך, אַז נאָך פּרצן פֿאַרנעמט אין דער ליטעראַטור דעם גרעסטן אָרט – ער. איך רעד ניט וועגן דעם יונגן געניאַלן בלימלינג, וועגן אים קענען מיר נאָך ניט רעדן.
– האָסט געלייענט, רות – איז צוגעלאָפֿן אַ צעהיצטער יונגער בחורל, אַ יאָר אַכצן, צו דער פּילפּולדיקער שוואַרץ־חנעוודיקער פֿרײַלין – האָסט געלייענט בלימלינגס נײַע פּאָעמע אין „וואַסערפֿאַל“?
– ניין.
– אויסגעצייכנט. קום אַרײַן צו מיר הײַנט פֿאַר נאַכט, וועסטו באַקומען דעם לעצטן נומער „וואַסערפֿאַל“.
עס איז געוואָרן אַ הוזשערײַ, אַ טומל, די אַלע פֿאַרזאַמלטע, וועלכע האָבן אומגעשפּאַצירט איבערן זאַל האָבן זייערע ערטער פֿאַרנומען. עס איז אויף דער קאַפֿעדרע אַרויף אַ מאַן פֿון מיטעלער הייך, אין גאָלדענע ברילן, די האָר לאַנגע, פֿונאַנדערגעוואָרפֿן אין לאָקן, מיט אַ ווײַסן מאַניש. עס איז שטיל געוואָרן צווישן דעם טויזנט־קעפּיקן יונגן עולם. עס האָט אָנגעהויבן האַלטן זײַן פֿאָרטראָג וועגן דעם גרויסן פּרצן, דער פּראָפֿעסאָר ש. שוואַרצוואַלד – דער ליבלינג פֿון דער יונגער ייִדישער „עדעניאַ“.
*******
ער האָט געענדיקט לייענען. דונערן אַפּלאָדיסמענטן, מען האָט אים אויף די הענט אַרויסגעטראָגן, אין דער לופֿטן זײַנען געפֿלויגן בלומען, וועלכע די סטודענטינס פֿלעגן באַוואַרפֿן זייערע באַליבטע פּראָפֿעסאָרן. עס האָט די לופֿט פֿאַרקלונגען מיט אויסרופֿן:
– זאָל לעבן די רײַכע און גרויסע ייִדישע קולטור!
– זאָל לעבן אין אונדזער אָנדענק אונדזער נאַציאָנאַלער געניע פּרץ!
– זאָל לעבן שוואַרצוואַלד! אוראַ! אוראַ! אוראַ! – האָט פֿאַרקלונגען די גאַס וואָס אַרום אוניווערסיטעט.
עס איז געוואָרן שוין פֿאַרנאַכטלעך. זיי זײַנען אַלע אַרויס פֿון אוניווערסיטעט־גאַס, זיי האָבן זיך געפֿונען ניט ווײַט פֿון דעם „טורעמפּלאַץ“, וועגן וואָס יוגענדבוים האָט נאָך דערציילט זיצנדיק בײַ אים אין „פֿרײַפֿאָלק“.
– עס וועט זײַן גענוג אויף הײַנט – האָט זיך געווענדט צו זײַנע פֿרײַנד קינדישמאַן – צו פֿיל גליק וועל איך אײַנזאַפּן פֿאַר איין טאָג.
זײַנע אויגן זײַנען פֿול טרערן געוואָרן. דאָס זײַנען געווען גליקסטרערן וועלכע ס׳האָט אַרויסגערופֿן דאָס אַלץ געזעענע אין און בײַ דעם אוניווערסיטעט.
– מאָרגן, מײַנע פֿרײַנד, וועלן מיר שוין באַזוכן אויך דעם „טורעמפּלאַץ“.
– נו, אויב פֿרײַנד קינדישמאַנען איז אָנגענעמער מאָרגן – וועלן מיר אָפּלייגן אויף מאָרגן.
*******
קינדישמאַן איז געקומען צו זיך אין צימער. אים האָט אָנגעכאַפּט אַ שטאַרקע בענקשאַפֿט צו זען איצט נעמין. ער איז צו בײַם פֿענצטער. אים האָט זיך געדוכט, ער האָט געהאָפֿט, אַז ווידער וועט ער זי טרעפֿן, נאָר אומזיסט. ער איז אַזוי אָפּגעשטאַנען אַ רעכטע ווײַלע און קיינער האָט זיך ניט באַוויזן. ער איז צו צום אַפּאַראַט, ער האָט זיך דערמאָנט אַז זי האָט אים געהייסן דריקן נ. און ב. ער האָט עס געטאָן, נאָר קיינער האָט אים אָפּגעענטפֿערט. ער האָט זיך קיין אָרט געפֿונען און ענדלעך האָט ער באַשלאָסן נאָך הײַנט צוגיין אין „טורעמפּלאַץ“ רעכענענדיק, טאָמער וועט ער איר דאָרטן טרעפֿן.
*******
אויפֿן ראָג שעווטשענקאָ האָט ער זיך אַרײַנגעזעצט אין „דעכערבאַן“ און איז אָנגעקומען צום „עדעניאַ־טורעם“. צו ערשט איז ער אַרײַן אין ביבליאָטעק, האָט גענומען לייענען דעם אַלטן אַמאָליקן באַליבטן שרײַבער זײַנעם שאָפּענהויער, איז אַרײַן אין גאָרטן. אים האָט זיך דאַן געוואָלט זייער טרעפֿן נעמין, נאָר ניט נאָר זי האָט ער דאָרט ניט געטראָפֿן, נאָר איבער הויפּט איז דאָרט קיין פֿרויען דעם טאָג ניט געווען. ער איז אַריבער פֿון דער ביבליאָטעק אין „קונסט־מוזעום“, האָט באַקוקט די גיפּססקולפּטורן פֿון קריצענשטיין, ליסי־ציקי, ראָזאַ פֿײַנגאָלד, איז אַרויף אויפֿן אייבערשטן לעצטן שטאַפּל, האָט הינטער זיך די טיר פֿאַרמאַכט, און לאַנג־לאַנג ווידער געקוקט, געקוקט און געטראַכט, געטראַכט און פֿאַרטראַכט זיך…
13.
“How happy we are to meet you!” Yugendboym’s daughters greeted Kindishman. “We’ve been waiting for you all morning.”
Kindishman was in a cheerful mood. He told them stories about life in Palestine and showed them all kinds of games from the lands of the East. They went out into the garden. Yugendboym’s girls—eighteen-year-old Chana and her elder sister Judith—took him impishly by the arm and they all plopped down on the green grass. Chana began:
“Friend Kindishman! Lying here on the green, fresh grass, tell us something of your youth. After all, life was completely different when you were young. And what’s more, dad has always told us such interesting things about you it would be utterly ridiculous if you had nothing to tell us.”
“Absolutely,” added Yehudit.
Kindishman’s heart shuddered at the mention of the word “youth,” and he grew sad. Chana and Judith were surprised to observe the change that came over Kindishman’s face, as he grew more and more pale.
“What’s wrong?” the two of them asked, terrified.
“Nothing, my dear friends. Let’s go to the Green Garden,” he said softly. They got up, but Kindishman wearily remained lying on the grass.
“Leave me alone for a bit,” he murmured.
They left him on his green bedding and entered the branch-covered summerhouse, or “bower,” discomfited by Kindishman’s recent mood.
They sat there for a while. The bower had always had a small library of “garden literature,” as it was called, light stories, material for recitation. There was also a piano for playing the loveliest musical pieces. Chana started playing Einhorn’s Sonnets.
Kindishman got up, his former good spirits returning. He walked into the bower and sat down next to Yehudit. He sat listening to Einhorn’s Sonnets and his soul grew calm.
“Oh, what a lovely poet he is!” Judith said. “He is my favorite poet. Is he still alive?”
“Yes, he’s now in Palestine. They’re putting on a production of a new opera of his, The Lithuanian Daughter, with his words and music by the composer Acharonson. I got to meet him before I left.”
“You know what,” Chana, the younger sister, spoke up. “Let’s take our guest to Professor Schwarzwald’s lecture at the university today.”
“Whose lecture?” Kindishman asked.
“Professor Shimon Schwarzwald. He is our most beloved lecturer. His lectures on Jewish literature are essays.”
“Professor Schwarzwald? He must be about sixty, right?”
“Yes,” Chana replied. “Do you know him?”
“He’s one of my old friends. At the same time I met your father I also got to know the young and talented Schwarzwald. Might I know whom he is going to be speaking about today?”
“Of course. Today is going to be a very interesting topic: ‘The great Peretz and how his contemporaries understood him.’”
“Yes, and you know what?” Kindishman interrupted. “We still haven’t been to the Peretz monument. It would be the greatest injustice to be in Edenia for two days already and not to have visited the monument to our great national genius, Yitshak Leybush Peretz.”
At that moment Yugendboym came in.
“Now, my friend,” he turned to Kindishman, “I’m all free and ready. We can continue our unfinished city excursion from yesterday.”
“Friend Kindishman wants to go to Peretz Street, to the Peretz monument,” Chana replied to her father.
“Capital!” Yugendboym agreed, and the whole little family rose and decided to head to the Peretz monument.
*
Kindishman stood in front of the bronze statue of Peretz, his eyes buried in the profound, wise, and prophetic visage, which so many years earlier had foreseen what Kindishman’s eyes now witnessed.
He read the motto inscribed on the monument:
Light and Knowledge — Spirit and Beauty,
If not higher.
- Y. L. Peretz
He bowed low, and stood like that for a long while. His walking companions, Yugendboym and his daughters, observed his innocence in astonishment. He was so deeply lost in thought.
“What are you thinking about, my friend?” Yugendboym interrupted his thoughts.
“Yes, there’s quite a lot to think about,” he answered and then began to tell a story.
“It was a long time ago. That one there looking out with his wide, aquiline face, his right hand shading his eyes as he stares off into the vast horizon—it was back when he was still alive. He was invited to the great capital F—— to give a reading of his work. He came by train. In a large beautiful hall he read his Hasidic stories, those artistic pearls that even the most modern among us in the schools in Palestine still read and teach to our children. He read the first story to a packed house. By the second story the hall was already half empty. And by the third only a few of his intimate friends and admirers were left. Then he started spinning a tale. This tale was about a golden future, whose meaning was felt and understood only by him and the few who heard it.”
“Were people so uncouth back then that hearing him read his brilliant stories, from his own mouth, they could just leave the hall?” Yugendboym’s daughters asked incredulously.
“Unfortunately, yes. There were such people, and at that time they were in the majority.”
“The clock says it’s one. It’s time to head to the university for the lecture,” Chana and Judith said to Kindishman. “Let’s go. You’ll get to see your old friend, and you’ll get to see the youth filling up the large university auditorium, not to hear Peretz himself—unfortunately we’re too late for that—but to hear about him. When there’s a reading, that too is a holiday for us. And especially when it’s our beloved Professor Schwarzwald doing the reading.”
They got on the bus, the four of them taking their seats and calling for the Jewish University in the cultural district.
They arrived at a large, tall building made of concrete and marble. It was built in an old Jewish style, with two columns, and above the columns antique Oriental carvings, which in lively, radiant letters read:
Jewish University
Built by the Community.
They entered the packed auditorium. Male and female students filled the large hall with the glass roof. They entered between the two columns. He caught names well known to him. Here a group of students were debating the symbols from Peretz, while here, sitting in their seats, Kindishman, Yugendboym, and his daughters were listening in on the conversation of those sitting nearby.
“And I’m telling you,” said one lovely brunette, heated and impassioned, to her girl friend, “Weissenberg’s dramas are like chiseled sculptures. They have none of the light childishness of Asch. And that’s why I say that Asch is a storyteller, a painter, but no dramatist. But I’m not talking about the young ones, like Feldman, Blimling, Leah Levinsky and the whole young school.”
“I don’t agree,” the other girl replied. “Asch’s merits are immense. Just read the 24th volume of Dr. Ellison where he presents his overview ‘Fifty Years of Asch’s Work’ and you’ll see that despite the fact that he is not one of his disciples and differs significantly from Schwarzwald, he nevertheless finds that after Peretz, Asch occupies the most important place in the literature. But I’m not talking about that young brilliant Blimling. We still can’t judge him.”
“Ruth, have you read it?” said an excited eighteen-year-old young man, running up to the censorious, darkly charming girl. “Have you read Blimling’s new long poem in Waterfall?”
“No.”
“It’s outstanding. Come over to my place this evening and I’ll give you the latest issue of Waterfall.”
There was a hum and a commotion as all those assembled who were milling about the hall returned to their seats. A man ascended the dais. He was of average height with gold-rimmed glasses, long hair, its many locks hanging down, and dressed in a white waistcoat. A hush descended over the thousand-headed mass of youth. He began his lecture on the great Peretz. Professor Schwarzwald, the darling of young Jewish Edenia.
*
He finished his reading to thunderous applause. They hoisted him up with their hands. The air was full of flowers thrown by the female students at their beloved professor. The hall echoed with cheers:
Long live the great, rich Jewish culture!
Long may he live in our memory, our national genius Peretz!
Long live Schwarzwald! Hooray! Hooray! Hooray!
The cheers resounded in the street outside the university.
It was getting on toward evening. They all left University Street and found themselves not far from Tower Square, which Yugendboym had told him about as they sat in his room in the Freefolk.
“That’ll be enough for today,” Kindishman turned to his friend. “Too much happiness to absorb in one day.”
His eyes filled with tears. They were tears of joy from all that he had seen both inside the university and outside.
“Tomorrow, my friends, let’s visit Tower Square.”
“Well, if that is what friend Kindishman prefers, we’ll put it off till tomorrow.”
*
Kindishman returned to his room where he was seized by a deep longing to see Naomi. He walked over to the window. He was hoping he might meet her again. But in vain. He stood there for a long time and no one appeared. He went to the machine as he remembered that she had told him to press “N” and “B”, which he did. But no one answered. He grew restless and finally decided to go the Tower Square that evening, thinking he might meet her there.
*
On the corner of Shevchenko Street he boarded a “roof-tram” for speeding over the buildings’ roofs and arrived at Edenia Tower. First he went to the library where he read his old, beloved Schopenhauer. Then he went to the garden. He very much wanted to meet Naomi, but not only did he not meet her, but actually there were no women there at all that day. He walked from the library over to the Art Museum and studied the plaster sculptures of Kritzenstein, Lisi-tsiki, Rosa Feingold. He walked up to the last, highest stair, closed the door behind him, and for a long, long time watched and watched, and thought and thought, and contemplated…
XIV
עס איז אַוועק אַ טאָג און צוויי, קינדישמאַן האָט זיך אין ערגעץ ניט געוויזן. נעמי איז ניט איין מאָל געווען אין זײַן צימער, נאָר אים האָט זי ניט געפֿונען. יוגענדבוים און די פֿאַמיליע האָבן זיך זייער געוווּנדערט פֿאַר וואָס שוין אייניקע טעג ווי ער קומט צו זיי ניט. די פֿאַרוווּנדערונג איז אַריבער אין אַ שטאַרקן באַאומרויִקן זיך, זיי האָבן זיך געווענדט אין אַלע געזעלשאַפֿטלעכע אינסטיטוציעס. ניטאָ קיין ענטפֿער. זאָל ער האָבן אַוועקגעפֿאָרן, ניט האָבנדיק זיך געזעגנט? – קען ניט זײַן, צו פֿיל שטאַטסמאַן איז ער געווען, אַז ער זאָל אַוועקפֿאָרן קיינעם נישט זאָגנדיק. און אַ טרויער האָט באַהערשט בײַ יוגענדבוימען אין הויז. עס האָט זיך געפֿילט, אַז עפּעס דריקט וואָס אַלעמען אויף דער נשמה, אַ באַהאַלטן שרעק האָט גערוט אויף אַלעמענס פּנימער, ווי יוגענדבוים אַזוי אויך זײַנע טעכטער.
פּלוצעם, אָוונט, ווערט ליכטיק דער טעלעפֿאָן־טישל. בײַם אַפּאַראַט זיצט יוגענדבוים, די הענט און זײַן שטימע ציטערן, ער האָט געפֿילט ווי אַ פֿאַרזאָג פֿון זײַן האַרץ, אַז דאָ וועט אים אַ בשׂורה־רעה אָנגעזאָגט ווערן, מען האָט גערעדט פֿון דער צענטראַלער קהילה.
„הײַנט 7 אָוונט בײַ זונען־אונטערגאַנג האָט מען אין גערטל פֿון „עדעניאַ־טורעם“ געפֿונען טויט, אַ יונגן־מאַן, אַ יאָר 45 מיט שוואַרץ־גרוילעכע האָר, געראַזירט. אין זײַן פּאָרטפֿעל, וואָס ער האָט געהאַט מיט זיך, האָט מען געפֿונען פֿאָלגנדע וויזיט־קאַרטע:
זלמן קינדישמאַן
פֿאָרזיצנדער פֿון דער אַלוועלטלעכער סטאַטיסטישער קאָמיסיע.
זוכנדיק ווײַטער האָט מען געפֿונען אײַער אַדרעס, עס איז אויך איבערגעבליבן פֿיל פּאַפּירן, מאַנוסקריפּטן. קומט גלײַך אין קהילה־ראַט, אָפּטייל „סטאַטיסטיק פֿון די געבוירענע און געשטאָרבענע“. דאָס פֿאַרברענען וועט זײַן מאָרגן 11 אַ זייגער אין דער פֿרי“.
אַלע שטוביקע זײַנען נעבן אַפּאַראַט געשטאַנען, זעענדיק די פֿאַרבלאַסטקייט וואָס ס׳האָט אָנגענומען דעם פֿאָטערס פּנים, האָבן זיי פֿאַרשטאַנען, אַז דאָ האָט עפּעס אומגעוויינלעכס געטראָפֿן. ווי אָסיענבלעטער אויף אַ בוים האָבן זיי געציטערט. יוגענדבוים איז געפֿאַלן אויפֿן שטול, קוים־קוים האָט ער געקענט ענטפֿערן אויף די פֿראַגן פֿון די קינדער.
– יאָ געשטאָרבן קינדישמאַן.
און עמעץ האָט צוגעגעבן:
– אויך אין דער צוקונפֿטשטאָט וועט דער טויט דאָס זײַניקע נעמען…
כאַרקאָוו, 1918
14.
One day passed, then another, and Kindishman was nowhere to be found. Naomi had been to his room more than once, but she didn’t find him. Yugendboym and his family were very surprised that he hadn’t come to visit for that many days. Their surprise changed to serious concern. They contacted all the public institutions. No answer. Would he have left without saying goodbye? It wasn’t possible. He was too well-mannered to leave without telling anyone. A sadness took over Yugendboym’s home. They all felt something oppressive on their souls. A concealed dread lay over everyone’s face, Yugendboym as well as his daughters.
All of a sudden, one evening, the telephone desk lit up. Yugendboym sat down at the machine, his hand and voice trembling. He felt his heart warning him that he was about to be given bad news. A voice from the central community:
“Today at 7 in the evening, at sunset, there was found dead in the garden of Edenia Tower a young man in his mid-forties with dark, graying hair, and a smoothly shaved face. In the briefcase he had with him was the following calling card:
Zalmen Kindishman
Chairman of the Global Statistical Commission
Further investigation turned up your address. There were also many papers and manuscripts. Come right away to the Community Council, Department of Statistics for Births and Deaths. The cremation will take place tomorrow at 11 o’clock in the morning.”
Everyone in the house was standing by the machine, watching the pallor that came over their father’s face. They understood that something terrible had happened. They stood trembling like autumn leaves. Yugendboym fell into the chair, hardly able to answer his daughters’ questions.
“Yes, Kindishman is dead.”
And someone added: “Even in the city of the future, death will take his own…”
Kharkov, 1918.
